1856 - 1939 ıllərı arasında yaşamış ve məhşur psixanaliz nezeriyyəsini inkişaf etdirmiş olan tanınmış Avsturiyalı həkim ve psixoloq . Əsas əsərləri: Zur Psychopathologie des Alltagslebens Gündəlik Yaşamın Psikopatologiyasi], Die Traumdeutung Röyalar ve Yozumları, Uber Psychoanalyse Psixanaliz Üzerinə Beş Dərs, Totem und Tabu Totem ve Tabu, Zur Einführung des Narzissmus Narsisizmin İncələnməsinə Giriş, Unbehagen in der Kültür Uygarlı*ğın Huzursuzluğ], Jenseits des Lustprinzips Həzz ölkesinin Ötəsində, Der Man Moses und die monotheistische Religion Musa ve Təktanrıcılıq. Əvvəllər gipnoz üzerində işləmiş olan Freud, daha sonra xəstənı uyğun yollarla müalicə etməyin yollarını axtarmış ve beləliklə də, sərbəst çağirma yöntəmiylə xəstənın ağlından keçən hər şeyi eksiksizcə anlatması prinsipinə dayanan psixoanalizi inkişaf etdirmişdir. Başqa bir deyişlə, psixologiya nəzəriyyələri daha əvvəl yadinda olan düşüncələrdən ziyadə, nevroloq ve psxiyatr olarak yaşadığı təcrübələrə dayanan Freud’un çığır açıcı fəaliyyəti, insan zehnindəki şuuraltının quruluşunu, sürəçlerini ve mexanizmasını keşfetməsindən meydana gəlir. Nitəkim, şuuraltının gözlər önüne sərilməsinə dayanan bir texnika ve ümumi bir psikologiya nəzəriyyəsi olaraq inkişaf edən psixanaliz, şuurumuzdan uzaxlaşmış olan, şuur üzərində olmayan içeriklerin birtaxım yollarla, məsələn röyalarla, günlük yaşantıdaki önəmsiz eyləmlərə ortaya çıxabiləcəyi ehtimalina dayanmaqdadır. Freud, klinik tədqiqatlarinda nevrozların təziq ve münaqişələrini incələyərkən, bu münaqişələrin nevrotiklərə xas olmadığını, bunların eynı zamanda normal, sağlam ve yaxşi uyumlu kişilərin də bir xarakteri olduğunu ve nevrozların sözünün ümumi mənasiyla patoloji deyil, ancaq psixoloji stres ve gərginliklərin təsirsiz ve çarpaz alternatif yolları olduğun kəşf etmiştir. O, dil sürüşməsinin, bildik ad və hadisələri unutmağin, günlük həyatda normal insanların başqa cür alışılilmamış davranışlarının bir xəta əsəri olmadığını gözlər önüne sərmiştir. Bütün bunlar, Freud’a görə, şəxsin onları gizləmə ve basdırma cəhdlərinə qarşi üzə çıxan düşüncələrin məhsuludur.
Şuuraltinin bu arada cinsəl istəklərin təsirini müşahidə edən Freud, inandığı psixoloji səbəb motivi oyanınca, yetişkinlərdəki nevrotik münaqişələrin qaynağını uşaqliq təcrübələrində axtarmışdır. O bu menaqişələrin ışığında, nevrotiklerle uşaqların ve bu arada ilk insanların zehinsəl prosesində bəzi oxşarliqlar tapmış ve burdan hərəkətlə bəzi ümumi ve müasir mədəniyyətlə əlaqədar bəzi nəticələrə gəlmişdir. Freud müasir mədəniyyətli insanın daxili təlabatini həyatındaki iki əsas tipi ələ alaraq analiz edər. İnsan varlığı, ona göre, bir yandan sevmək ve işbirliği görmək, yardımlaşmaq digər yandan da vurmaq ve yıxmaq itkisinə sahibdir. O bunlardan birincisine Eros adını verərkən, bunun dışavurumunun sevgi yoluyla olduğunu söylər. Erotik meyillərin məqsədi bir şeyi bir şeyə bağlamaq, daha büyük bütünlərə çatmaqdir. Ancaq ikinci meyl, yəni ölüm hissi vurmaq, açmaq, yıxmaq istər ve ölüm arzusuyla doludur. Freud, işte bu bağlamda, uygarlığın öz varlığını bir kimsənin ailesi üçün bəslədiyi sevgiyi başqaları, toplum ve son çözümləmədə də dövlet üçün duyduğu daha geniş dostluq ve sadaqətə yöneltməsinə borçlu olduğunu göstərir. Demek ki, uygarlığın inkişafi ve irelilemesi, insanın içindəki yardımlaşma ve daqidici meyillərin daimi münaqişələrin bir məhsuludur. İnsanın təminsizlik ve münaqişələrin isə, özünə ve başqalarına yönəlik saldırgan tavırlara dönüşdüyünü unutmamaq lazimdir. Freud’a göre, buradan çıxan nəticə açıqdır: Mədəniyyət özü etibariylə insanın meyillərini uysallaştırma ve evcilleştirmə etabi olub, bu prosesin gələcəkdəki mirasinin necə olacağı bilinmir.Çağının ahilliğin ve yaxşililiğinin son dərəcə zəyıf əsaslara dayandığını göstərən Freud’a göre rasyonalizm, insanın şuuraltinda tələyə yatmış bir irrasyonalizmin mahiyyəti yetərincə bilinməyən qüdrəti tərəfındən hədələnməkdədir. Həmçinin, o bir yandan müasir toplum insanın insana olan düşmanlığından doğan açilim tərəfındən daimi olaraqdir deyərkən, bir yandan da şəxsi və toplu daqidiciligi, xüsusi mülkiyətin qaldırılmasıyla birlikdə, yox olub gedəcəyi şəklindəki komünist fikrə şiddətlə qarşı çıxmışdır. O, hələ 1930 ılındə, Sovetlər Birliyi’ndə xüsusi mülkiyətin ləğvi ilə birlikdə bir sevgi ve yardımlaşma etabinin açılmayacağını; tam tərsinə, burjua sınıfının ortadan qaldırılmasının ardından zulmün sona erməyəcəyini, Rusların saldırgan meyillərini çöl dünyaya yönləndirəcəklərini söyləmişdir. Yenə, Freud’a göre
zamanla əsərlərində yerləşdirəcəm
LinkBack URL
About LinkBacks
Alıntı ile cevapla
Yetkileriniz
Yer imleri