ROMANLAR / Çingeneler

[yeshu]

Herkese selam...

İçimizde yaşayan ve tanıdığımızı sandığımız (ama pek tanımadığımız) bu renkli insanları belki de gerçekten tanımak isteriz diye düşündüm...

----------------------------
ÇİNGENELER

Çingeneler herhangi bir ülkeden dünyaya yayılmış tek bir halk değildir. Çok farklı gruplardan insan grupları çingenelerin içerisinde bulunmaktadır. Çingene gruplarının tek bir dili yoktur. Çingeneler tarafından konuşulan pek çok farklı dil vardır ve bunların hepsi çingene kültürünün ortak bir parçasıdır. Ortak zenginliğidir.

Çingeneleri birleştiren asıl ortak noktaları yaptıkları geleneksel meslekler, içinde bulundukları toplumlar tarafından sürekli olarak dışlanmaları ve çingene toplumlarında kadınların sahip oldukları özel konumdur. Bu özellikler tüm çingene gruplarında ortak olduğundan; farklı fiziksel özelliklere sahip, farklı anadilleri konuşan çingene grupları birlikte yaşayabilmektedir. Günümüzde yaşayan pek çok çingenenin ataları arasında; romanlar, poşalar, abdallar gibi farklı gruplardan çingeneler bulunabilmektedir.

Çingene toplulukları ortak bir tarihe sahiptir. Bir yanda Orta Doğu ve Orta Asya’da yaşamlarını sürdürmekte olan kadına saygılı toplayıcı grupların; kadınları kişiliksizleştirip ezen çoban topluluklar tarafından hakimiyet altına alınması çingeneliğin başlangıcı olmuştur. Çoban topluluklar; toplayıcıların doğal bir şekilde kendi gelişimlerini sürdürmelerini engelleyerek, onları kendilerine bağlı bir şekilde zanaat ürünü satmak zorunda bırakmışlardır. İkincisi savaşçılıklarıyla devletleşen kabileler; bahçe tarımı yaparak hayatlarını sürdüren kadına saygılı toplumların yaşadığı Akdeniz kıyıları, Güneydoğu Asya ve Hindistan’a büyük seferler düzenlemişlerdir. Buradaki topluluklar çingeneleştirilmiş; yine aynı kadere mahkum edilmiş büyük gruplar halinde çeşitli bölgelere sürgüne gönderilmişlerdir.

Kadını kişiliksizleştiren bu topluluklar çingeneleri kendi topluluklarının etrafında yaşamaya mahkum etmişlerdir. Öte yandan onların kendine özgü; kadına saygı duyan barışçı kültürlerinin kendi insanlarını etkilemesinden endişe ettikleri ve gizliden gizliye çingenelerden korktukları için, onların toplumun içine girmesine izin vermemişlerdir. Çingeneler en köhne mahallelerde, köylerin kenarında, birlikte göç ettikleri kabileden uzakta yaşamaya zorlanmışlardır. Böylelikle çingenelerin hayatı, sürekli bir zindan hayatına dönüştürülmüştür. Ne kendi geçmişlerine dönmeleri mümkün olabilmiştir, ne de çingene olmayanlarla aynı hayatı yaşamalarına izin verilmiştir. Çingeneler iki arada bir derede kalmışlardır.

Çingeneler kendilerini köleleştirenlere karşı gerektiğinde kendilerini savunmak için gizli diller meydana getirmişlerdir. Bu diller, tıpkı çingene topluluğun farklı insan gruplarının karışımından meydana gelmesi gibi farklı dillerin karışımından meydana gelmişlerdir. Balkanlarda kimi grupların konuştuğu Romanes’te Hindu gramer yapısının ve söz haznesinin ağırlıkta olması; bu dilin ilk oluştuğu çingene grubunun içerisinde Hindu çingenelerinin ağırlıkta olduğunu göstermektedir. Ama zamanla başka kökenlerden pek çok çingene grubunun bunlarla karışması günümüzdeki karışık kelime dağarcığını meydana getirmiştir. Aynı şekilde Abdalların dilinde ağırlıklı olarak Türkçe gramerin hakim olması; başlangıçta dilin ortaya çıktığı çingene grubunun içerisinde Orta Asya kökenli çingenelerin çoğunlukta olduğunu göstermektedir. Ama bu dildeki, Romani, Kürtçe ve Farsça sözcükler başka gruplardan çingenelerle ilişki içerisine girdiklerini göstermektedir. Tabi ki yeni sözcükler sadece diğer Çingene gruplarından değil aynı zaman ilişki içinde bulunulan çingene olmayan insanlardan da gelir.

Çingeneler içlerinde insanlığın neredeyse bütün farklı unsurlarını barındırmaktadırlar. Tarihsel olarak barışçı bir kültüre sahiptirler. Savaş asla bir amaç olmamıştır çingeneler için. Kadınlar çingene toplumunda saygı duyulan bir konumdadır. Çingene olmayanlarda kadın bir süs eşyası konumuna indirilmiş, kişiliği ezilmiş ve kırılmıştır. Çingene kadınları ise güçlü kişilikleri ile kendi toplumlarının önünde yer alırlar. Çingene erkekleri, çingene kadınlarıyla beraber daha güçlü olurlar. Bu iki kişilik; kadın ve erkek birbirlerini besleyerek hayatın zorluklarına beraberce katlanırlar.

İnsanlık günümüzde; sınıf farklarının, ayrımcılığın, hoşgörüsüzlüğün acı sonuçları ile karşı karşıyadır. Gözü dönmüş savaşçı zihniyetin karşısında ayakta durabilmek için; insanlık barışçı, doğayla uyum içerisinde, iktidar, eşitsizlik tanımayan bir yaklaşıma ihtiyaç duymaktadır. Ne büyük bir şanstır ki tüm bunlar çingene kültürünün; en doğal en temel özellikleri arasındadır. Hiç şüphesiz bir gün tüm insanlık, binlerce yıldır horladığı, kendisinden saymadığı çingenelerin aslında insanlığın geleceği için ne kadar önemli olduğunun farkına varacaktır. Çingenelerin bir ayağı insanlığın en uzak geçmişinde, bir ayağı ise en güzel geleceğindedir.

-----------------------

[yeshu]

O bir çingene!

Bizanslılar 1000 yıl önce onun insanlarına athinganoi adını verdiler. Bu dokunulmaz demekti.. Bundan sonra her gittikleri ülkede insanlar onları böyle çağırdı. Zigeuner, cigani veya çingene...

Onlara dokunulmaz dedik... Korktuk onlardan. Farklıydılar. Daha yoksullardı. Daha özgürdüler. Ama insandılar. Tıpkı bizler gibi. Bizler bunun farkında değildik. Onlarla çalışmak, onlarla yaşamak, onlarla konuşmak istemedik.

Ataları, bu haksızlıklardan kurtulmak için her yolu denediler... Haykırarak baktılar insanların gözlerine; "biz çingene değiliz insanız." Çingenelerin konuştuğu dillerden birinde 'insan' Rom demekti. Onlar da insanlara biz romanız (insanız) dediler, yani 'sizden bir farkımız yok. Bizi kabul edin. Lütfen!'

Bugüne kadar kimse onları dinlemedi. Onlar gerçekten de farklı! Özgür, hırçın, dayanıklı, güçlü, insancıl, ve yaratıcılar. Tarihin en barışçı insanları. Bu yüzden utanmaları gerekmiyor. Ben onların yerine, olduğukları şeyle gurur duyuyorum, yani Çingene olmakla...

[yeshu]

Çingene olduğu öne sürülen Karagöz karakterinin, Kanlı Nigar oyununda Hacıvat'la yaptığı diyalog:
------------------------------------------------
Hacıvat: Acaba çingenece bilir misin?
Karagöz : Süt be süt
Hacıvat: Uclan
Karagöz : (pencereden atlayarak) Soskiros
Hacıvat: Ben ne diyeceğim?
Karagöz : Soborlos keros de
Hacıvat: Aman karagözüm ve ne dil kelamı, ve neyin lisanı?
Karagöz : (hafifçe) Çingene , çingene
Hacıvat: Çengelde mi?
Karagöz : Hayır sırıkta asılı
Hacıvat: Doğru söyle karagözüm siz kimlerdensiniz?
Karagöz : Biz Unkapanı 'nda elek yapar elek satarız

[yeshu]

Gaziantep'te yapılan Zeugma kazılarında çıkarılan mozaik. Çingene Kızı ismi verilmiştir. 1800 yıl önceye ait.

[yeshu]

.
.

8 Nisan

Dünya Çingeneler Günü

[yeshu]

Türkçede 'çingene' terminolojisi

romen [izmir]
çingene (bergama]
cingan (Espiye, Eynesil)
ċingan (Sürmene)
çingan (Maçka)
çincane (İkizdere)
çingân (Akçaabat)
çingit “göçebe, çingene” (Amasya, Samsun)
cingane “yaramaz, haşarı”
cıngan (Şalpazarı, Ordu)
cingen, cingit (Samsun-Bafra)
Poşa, Boşa (Artvin)
abdal (K. Maraş)
cingan (Şereflikoçhisar-Ankara)
esmer vatandaş, kara kuvvetleri (Edirne)
dom (Van,Hakkari)
roman (çingeneler)

Dünya dillerinde

Adsincani (Gürcistan)
Athingani, Atzinganoi (Yunanistan)
Cadegipti, Cingali, Cinguli, Zingari (İtalya)
Cascarots (Baskça)
Cigani (Slovenya)
Ciganyok (Macaristan)
Cikan (Çek)
Cyganie (Polonya)
Giofog (Galce, İrlanda)
Gipcyan, Gipson, Gypsy (İngiltere)
Gitano (İspanya)
Luri, Luli (İran)
Manouches, Tsiganes (Fransa)
Nuri (Mısır, Suriye, Filistin)
Pharaones "Firavun'un halkı" (Macaristan)
Rom/Roma/Rroma (birçok dilde)
Saracens "Araplar" (Fransa)
Tatarre "Tatarlar"
Zigenari (İsveç)
Ţsigani (Romanya)
Zegynen (İsviçre)
Zigeuner, Sinti (Almanya)

[yeshu]

Borçalı'daki Qaraçılar:

Qaraçılar

Borçalı qəzasında ən azsaylı millət nümayəndələri qaraçılardır. 11 ailə və ya 75 nəfər qaraçı buraya 1850-1860-cı illərdə Türkiyənin Ərzurum vəlayətindən gəlmiş və Zəlyə nümayəndəliyinin Tamala-xaraba kəndində məskunlaşmışdır. Əldə olunan məlumata görə, 75 nəfər qaraçının 30 nəfəri kişi, 45 nəfəri isə qadın cinsinə mənsub idi. Hər 1 nəfər kişiyə 1,5 nəfər qadın düşürdü.

Qaraçılar tarixən köçəri həyat tərzi sürmüşlər. Lakin Borçalı qaraçıları ənənəvi olaraq atçılıqla, əkinçilik və maldarlıqla yanaşı, həm də öz dədə-baba sənətləri olan nalbəndlik, xırda məişət avadanlıqları, kənd təsərrüfatı (torpaqda işləmək üçün) alətləri istehsalı ilə məşğul olurdular. Buna görə də Borçalı qaraçıları bir qayda olaraq oturaq həyat tərzi sürmələrini üstün tutmuşlar. Tayfanın orta nəslə mənsub əmək qabiliyyətli əhalisi qazanc üçün "erməni qohumları" kimi 3-4 ay müddətinə Tiflis, Batum, Şüləver, Sarvan, Yekaterinenfeld, Qarayazı, Arıxlı və hətta Başkeçid bölgələrinə gedərdilər. Qaraçıların bu sənət-lərindən başqa, onların ən ulu peşələri sayılan "at oğurluğu" da diqqətdən yayınmır. Müxtəlif mənbələrin verdiyi məlumatlara görə, XIX əsrdə və eləcə də XX əsrin ortalarına kimi qəzada kiminsə atı yoxa çıxarmışsa, hamı bilirmiş ki, bu əməliyyatda hansı qaraçınınsa əli var.

Qaraçıların özlərinə məxsus elə adət-ənənələri vardır ki, bunlar heç bir xalqa mənsub deyildir. Misal üçün, qaraçılar ən qədimdən (Şimali Pakistanda, Ərəbistanın şimal bölgələrində və Borçalıda) ailə qurarkən qızlar bir qayda olaraq yalnız qaraçı tayfasından olan oğlanlara ərə gedə bilərlər. Qaraçı oğlanları isə başqa millətin nümayəndəsi ilə təsadüfi hallarda evlənə bilərdi. Belə hallar çox az baş verə bilərdi. Qaraçılar ailə məsələsində qan qohumluğu əlamətlərini hər şeydən üstün tuturdu.

[Kyo]

GüzeL Yazı Tebrik Ederim ArKadasım Türkiyede Cingeneleri Pek Sahiplenmiyorlar Bir Sıgıntı Gibi Bakıyorlar Amerikadaki Zenciler Gibi Ama Cingende Olsa Qaracı'da Olsa Onlarda Bizim Kültürümüz Ecdadımız Kardeşimiz

[yeshu]

Selam Kyo... bugun onlardan birini görürsen... çiçek satan birini... güzel bir çiçek al ve onunla konuş... kendisine değer veren biri onu (Roman'ı) çok sevindirecek... Saygılar

[yeshu]

Güzel bir şiir:

Ey çingene!
Tarih öncem, bilinç altım
Nasıl çağırsam, ne desem?
Sen, boğma rakısın, dolunaysın
Pervanesin güneşe yükselen
Yanardağ alevisin
Kaygusuz soyundansın
Sen, aşksın insanların bilmediği

Ey çingene!
Bağır duysun cümle alem
Bakma, gözlerime anlam taşımaz
Biz başkayız çingene
İnsanlaşmışız ne çare
Seni yaşamak,
Yaşamadığımızı anlamak
Kaybedilenleri hatırlamak
Yalnızlığı yaşamaktır çingene
Bakma bize,
Biz yitik bir soydanız ne çare...