Novruz Bayramı Nədir?


Novruz Bayramı, baharın gəlişini, təbiətin oyanmasını və yeni ilin başlanmasını simvolizə edən ənənəvi bir bayramdır. Əsasən Azərbaycan, Türkiyə, İran, Orta Asiya ölkələri və bir çox Şərq xalqları tərəfindən qeyd edilir. "Novruz" sözü fars dilindən tərcümədə "yeni gün" mənasını verir.


Bu bayram qədim dövrlərdən bəri türk və fars xalqları arasında geniş şəkildə qeyd edilir və İslamdan əvvəlki inanclara əsaslanır. 2010-cu ildə UNESCO tərəfindən Qeyri-Maddi Mədəni İrs Siyahısına daxil edilmiş və BMT tərəfindən Beynəlxalq Novruz Günü elan edilmişdir.


Novruz Bayramının Tarixi və Mənşəyi


Novruz Bayramının tarixi minilliklərə dayanır. Araşdırmalara görə, bu bayramın tarixi Zərdüştilik dövrünə gedib çıxır. Günəşin Qoç bürcünə daxil olması ilə yeni ilin başlanğıcı hesab edilirdi. İnsanlar bu günü təbiətin canlanması, torpağın məhsuldarlığının artması və həyatın yenilənməsi ilə əlaqələndirirdilər.


Azərbaycan xalqı Novruzu Oğuz türkləri dövründən bəri qeyd edir. Qədim türklər üçün yazın başlanğıcı təbiətin dirçəlişi ilə yanaşı, yeni ümidlər və bərəkət rəmzi idi.


Novruz Bayramının Əsas Adət-Ənənələri


Novruz Bayramı müxtəlif mərasimlər və inanclarla qeyd edilir. Bu ənənələr Azərbaycan xalqının mədəni və milli kimliyinin ayrılmaz hissəsidir.


1. Çərşənbələr


Novruzdan əvvəl dörd çərşənbə qeyd edilir. Hər biri təbiətin bir ünsürünü simvolizə edir:


Su çərşənbəsi – təmizlik və yeni başlanğıc.
Od çərşənbəsi – isinmək, işıq və enerji.
Yel çərşənbəsi – hava, külək və ruhun azadlığı.
Torpaq çərşənbəsi – məhsuldarlıq, torpağın canlanması.
Bu dörd çərşənbə günü Novruza hazırlığın əsas hissəsidir və təbiətin oyanışını ifadə edir.


2. Tonqal Qalamaq (Atəşin Üstündən Tullanmaq)


Novruzun ən vacib adətlərindən biri tonqal qalamaqdır. İnsanlar odun üzərindən tullanar və "Ağırlığım, uğurluğum odda yansın" deyərək, bütün çətinliklərin və bəlaların geridə qalmasını diləyirlər.


3. Səməni Göyərtmək


Səməni bolluq və bərəkət simvoludur. Bayrama bir neçə həftə qalmış buğda isladılaraq cücərdilir. Yaşıl səməni baharın rəmzi kimi süfrəyə qoyulur. Səməni Novruz xonçasının ən vacib atributlarından biridir.


4. Novruz Xonçası və Şirniyyatlar


Novruz süfrəsinin bəzəyi Novruz xonçasıdır. Xonçanın içində səməni, şamlar, boyanmış yumurtalar, qoz-fındıq və ənənəvi şirniyyatlar olur.


Novruz şirniyyatları:


Şəkərbura – bolluq və şirin həyat simvolu.
Paxlava – dörd ünsürü təmsil edir (torpaq, su, hava, od).
Qoğal – günəşi simvolizə edən şirniyyat.
Bunlarla yanaşı, süfrəyə 7 müxtəlif təam qoyulur ki, onların adları "S" hərfi ilə başlayır (səməni, su, süzmə, səbzi və s.).


5. Papaqatdı və Qonaq Getmək


Uşaqlar Novruz axşamı papaq atma adətini yerinə yetirirlər. Onlar qonşuların qapısına papaq atır, içərisinə isə şirniyyat və hədiyyələr qoyulur. Hədiyyəni götürən şəxs uşaqları boş qaytarmamalıdır.


Bundan əlavə, Novruzda insanlar qohumlarını və dostlarını ziyarət edərək bayramı birlikdə qeyd edirlər.


Novruzun Simvolları və Mənaları
Novruzun rəmzləri dərin məna daşıyır:


Səməni – həyat və yenilənmə.
Od – istilik, işıq və pisliklərdən qorunma.
Su – paklıq və yeni başlanğıc.
Yumurta – həyatın davamlılığı və doğum.
Novruz Bayramının Müasir Dövrdə Qeyd Edilməsi
Bu gün Novruz Bayramı rəsmi dövlət bayramı kimi qeyd edilir. Azərbaycanda və digər türk xalqları arasında geniş tədbirlər keçirilir, xalq oyunları oynanır və Novruz şənlikləri təşkil olunur.


Novruz Bayramı Azərbaycanın milli kimliyinin ayrılmaz hissəsidir və xalqın ən sevimli bayramlarından biri olaraq qalır.


Nəticə
Novruz Bayramı yazın gəlişini, həyatın yenilənməsini və birlik ruhunu ifadə edən qədim və müqəddəs bir bayramdır. Tarixi minilliklərə dayanan bu bayram Azərbaycan xalqının ənənə və mədəniyyətinin bir parçasıdır. Səməni, tonqal, papaqatdı, şirniyyatlar və çərşənbələr Novruzu xüsusi edən ənənələrdir.


Novruz Bayramınız mübarək!