Almaz İldirim

[Hwseynov_M]

Almaz İldirim

25 mart 1907’de azerbaycan’ın gala köyünde doğdu. babası abdülmuhammet, anası nisa hanımdır. yıldırım’dan sonra ailenin, sona, ziba, abdülali, mehmetali ve haydar adlı 5 çocuğu daha dünyaya gelir. yıldırım’ın göbek adı abdülhasan’dır. ancak, çocukluk yıllarında herkes onu, dedesinin adı dolayısıyla almas veya almaszade olarak tanırdı.
yıldırım’ın babası hacı abdülmuhammet önce şüvelan’a, oradan da bakü’nün çemberekent semtine göç eder. geleceğin hürriyet ve istiklâl şairi artık ailesiyle beraber, bugün bakü’de gülistan sarayı’nın yer aldığı bölgede bulunan evde yaşamaya başlar.
azerbaycan’daki kayıtlar onun asıl adının yıldırım, soyadının ise almaszade olduğunu göstermektedir. türkiye’deki resmî kayıtlarda da asıl adı yıldırım, soyadı ise elmas olarak geçmektedir. fakat, türkiye’de uzun süre ‘şengel’ soyadını da kullanmıştır.
yıldırım, 1914-1915 eğitim-öğretim yılında, çemberekent’te bulunan 7 yıllık ‘İttihad mektebi’nde öğrenime başlar. ‘İttihad mektebi’nde okurken güzel şiirler yazmaya başlayan şair, adı geçen okuldan farsça’yı da öğrenerek mezun olur.
şair, daha sonra o dönemde öğretmen yetiştiren abdulla şaik adına numune mektebi’ne girer. burada rusça da öğrenen yıldırım, bugünkü adıyla bakü devlet üniversitesi şarkiyyat fakültesi edebiyyat bölümü’ne kaydolur. fakat, birkaç ay sonra, ülkesini işgal eden sovyet yönetimi tarafından ailesinin zengin olması, esarete karşı çıkması, millî düşünceleriyle halkın hissiyatına tercüman olması vb. sebeplerle fakülteden atılır.
üniversiteden atılan yıldırım, edebî faaliyetlerini yaşıl qelemler derneği, yaşıl yarpaq derneği, azerbaycan edebiyyatı cemiyeti, yıldırım olarak da bilinen türk edip ve şairleri İttifaqı, kitap dostları cemiyeti, edebiyyat cemiyeti vb. cemiyetlerin bünyesinde sürdürür.
azerbaycan’ın sovyetler tarafından işgal edilmesini kabullenemeyen şair ve yazarların, söz konusu cemiyetler üzerindeki nüfuzunun arttığını hisseden sovyetlerin özel donanımlı ‘çéka/qpu [=devlet siyasî İdaresi] teşkilâtı çeşitli tedbirler alır. komünist partisi tarafından kurulan azerbaycan proleter yazıçılar cemiyeti hariç olmak üzere bütün edebî cemiyetler kapatılır.
sovyetlerin kara bulutları başının üzerinde dolaşmaya başlayan şairin attığı her adım takip edilir. rejim tarafından, kemalcılar türkiye’sini sevmek, türkiye’nin çavuşluğunu yapmak, türklere âşık olmak, istiklâlcı gençler yetiştirmek, lâtin asıllı türk alfabesini savunmak, millî edebiyatı devam ettirmek, ‘vahit türkistan devleti kurmak istemek’ vb. sebeplerle suçlanır ve başının sovyet çekiciyle ezileceği ilân edilir.
önce derbent’e, sonra kırım’a ve aşkabat’a sürgün edilir. aşkabat’ta kurşuna dizilme tehlikesiyle karşı karşıya kalınca eşi ziver hanımla beraber İran/güney azerbaycan üzerinden türkiye’ye geçmeye karar verirler.
gecenin bir saatinde eşi ziver hanımla, üç aylık oğlu azer’i de alıp kaçakçı deve kervanına katılır. bir müddet sonra kervandan ayrılır. yalnız başlarına yola devam ederler.
yollarda aç ve susuz perişan olan genç ana baba, üç aylık azer’i bir kayanın gölgesine bırakıp gitmeyi düşünürler. çünkü, takatları kesilmiştir. bir defasında kundaktaki azer’i bir kayanın dibine bırakan ana baba birkaç metre ağlayarak yürüdükten sonra geri dönüp yavrularını bağrına basarlar.
İran sınırına yakın bir yerde yönlerini şaşırırlar. artık nereye, nasıl, hangi yöne gideceklerini bilemezler. bu çaresiz duruma düştükleri sırada beyaz elbiseli, beyaz atlı biri kişi kendilerine yol gösterir.
İran’a geçerken yakalanan yıldırım, sınır kanunlarını ihlâl etmekle suçlanarak ailesiyle birlikte tutuklanır. burada şaire, ‘stalin’in casusu’, ‘bolşevik sovyet casusu’ diye işkence yapılır. neticede, serbest bırakılıp meşhed’e gönderilir.
yıldırım, İran’da maddî ve manevî büyük sıkıntılar yaşar. atatürk’ün hür türkiyesi’ne ulaşmanın yollarını arar. şair ailesiyle birlikte atatürk türkiyesi’nin van şehrine, oradan da elazığ’a gelir.
türkiye cumhuriyeti, yıldırım’a kucak açar. hazar gölü’nün sıcak insanları onu bağrına basar. hazar gölü şaire, çocukluk ve gençlik yıllarını geçirdiği hazar denizi’ni hatırlatır. bunun için sık sık hazar gölü’nün sahiline iner, onunla dertleşip hasret gidermeye çalışır.
elmas yıldırım, palu’nun karaca bucağı/karacabağ İlkokulu’nda vekil öğretmenlikle işe başlar. bir süre palu’nun karaçor nahiyesinde yani bugün kovancılar’a bağlı çaybağı’nda ve şimdiki İmar İskân müdürlüğü’nde görev yapar. keban ve palu ilçesi tahrirat kâtipliği görevlerinde bulunur.
bir müddet karabegler’de yani şimdiki arıcak’ta nahiye müdürü olarak çalışır. daha sonra ağın, hankendi, baskil’in aydınlar beldesinde ve elazığ merkez ilçeye bağlı balıbey’de bucak müdürü olarak görev yapar. elmas yıldırım 1951 yılının ortalarında tunceli’nin nazimiye ilçesi dallıbahçe bucak müdürü olarak çalışır. ölümünden birkaç ay önce malatya’nın kale bucağı müdürlüğüne atanır.
yıldırım’ın bakü’nün gala kendi’nde başlayan dünya hayatı, malatya’nın kale bucağında görev yaparken biter. 14 ocak 1952’de malatya’da kirada oturduğu evinde vefat eder. şairin naaşı, malatya’nın sancaktar kabristanlığı’nda toprağa verilir.
şair, arkasında gözü yaşlı bir anneyle, çocukları mehmet bakühan, odkan, aras ve azer’i bırakır. ailenin bütün yükü, üniversite tahsiline başlamak üzere olan büyük oğlu azer’in üzerinde kalır. aileye, malatya’nın o zamanki valisi şefik san beyefendi sahip çıkar ve her türlü yardımı yapar.
ölünceye kadar türk’ün istiklâl aşkını terennüm eden elmas yıldırım’ın sağlığında İlk şiirler, dün bugün, dağlar seslenirken, azerbaycan mânileri azerbaycan halk edebiyatından alınmış bayatılar, bayatılar azerbaycan halk mânileri ve boğulmayan bir ses adlı eserleri yayınlanmıştır.

"kızıl köleler" dünyası'na

hür İnsanlık haykırdı: kalksın zulüm, korku, kin!..
verdi milyonla kurban...ya gene bu korku ne?..
milletleri kızıl bir orakla biçmek için,
hortlayan barbarlığın eskisinden farkı ne?..

dünya gene tersine döner, serhoş mu bilmem,
kanlı bâdirelerle eğlenmek hoş mu bilmem,
bunca çekilen emek beyhûde, boş mu bilmem,
muzdarip dudaklarda bu bitmeyen şarkı ne?

nerde tahakküm, zulüm, milyonluk esir İnsan,
nerde topyekün sürgün topyekün ölüm ve kan?..
kaldır demir perdeyi, hükmünü versin cihan,
lânet kızıl dünyanın köleler cennetine!..

aç göster her köşeni, her nesi var, nesi yok,
ben bilirim ki, orda uçan kuşun sesi yok,
hürriyet mi diyorsun, yalan... onun (h)si yok,
milyonu beş paradır orda kemiğin, etin!..

[Sindy]

tesekkurler...

[Elif]

Dağlar

Əzəldən can deyərək bu sevdalı ölkəyə,
Hər qadasın aldığım sənə əyan, a dağlar.
Oxşarkən hər dərdini söz verdim ölüm deyə,
Onunçün bu çəkdiyim dərd bipayan, a dağlar...
Doğma yurdu tərk edib atıldım diyar-diyar,
Görmədim şikəstə qəlb oxşayacaq bir bahar.
Döndü hər düşmən oldu dost denilən hər nə var,
Sən gəl öz dostluğunda möhkəm dayan, a dağlar.

Of Bakı... bu ayrılıq mənə ölümdən ağır,
Aləmə bahar gəldi, sənə yağmur, qar yağır.
Gündüzlərin dumanlı, gecələr dilsiz, sağır;
Bu boğulan səsimi varmı duyan, a dağlar?
Hicrinə tab edərsəm, dağları dələcəyəm,
Bir qanlı Sezar kimi mən yenə gələcəyəm,
Bir gün İldəgiz kimi hayqıra biləcəyəm,
Artıq oyan, a dağlar, artıq oyan, a dağlar!..

Bir gün gələr qoşaraq yurdumun harayına,
Mən atəş açacağam düşmənin sarayına;
Nə düşər yurdu batmış bir igidin payına?
Ya şərəfli istiqlal, ya qızıl qan, a dağlar!..

Azərbaycan, mənim baxtsız anam oy!..

Harda məni gül qoynunda doğuran,
Xamırımı göz yaşıyla yoğuran,
Beşiyimdə "layla balam!" çağıran
Azərbaycan, mənim baxtsız anam oy!...
Neçə ildir həsrətində yannam oy!..
Salam desəm, rüzgar alıb götürsə,
Ağrı dağdan Alagözə ötürsə,
Gur səsimi göy Xəzərə yetirsə,
Xəzər coşub zəncirini qırsa oy!..
Hökm etsə, bu sərsəm gediş dursa oy!..
Xəbər alsam Muğanımdan, Milimdən,
Nazlı Bakım, o neft qoxan gülümdən,
Kim demiş ki, düşmüş adı dilimdən?!
Azərbaycan, mənim eşsiz yurdum oy!...
Ölməz eşqim, içimdəki dərdim oy!..
...
Azərbaycan, mənim tacım, taxtım oy!...
Oyanmazmı kor olası baxtım oy?!



Qara dastan

Kimsə bilməz Tanrıdağın yaşını,
Duman almış Altayların başını,
Uçurmuşdur başdan dovlət quşunu,
Sərvətinə üz çevirmiş zaman hey…
Qoca türkün düşdüyü hal yaman hey…


Dörd bir yana dağılmış türk soyları,
Sönmüş ocaq, köçüb getmiş boyları,
Dərdli-dərdli axar bozqır çayları,
Saxlar içdən gizli ümid, güman hey…
Qoca türkün düşdüyü hal yaman hey…


Ağ alnına qara yazı yazılmış,
Yaylalarda düyün-dərnək pozulmuş,
Gəlinlərin gur saçları çözülmüş,
Yada qalmış, dilər eldən aman hey…
Qoca türkün düşdüyü hal yaman hey…


Dağdan-dağa çarpıb getmiş doğanlar,
Qayalarda izi qalmış al qanlar,
Ordulara buyruq verməz İlhanlar,
Harda qalmış "set"lər yıxan fərman hey…
Qoca türkün düşdüyü hal yaman hey…


Xarab olmuş Buxarası, Başkəndi,
Matəm tutmuş Səmərqəndi, Daşkəndi,
Kəndi söylər, tökər gözdən yaş kəndi,
Nə ozan var, nə yazan, nə şaman hey...
Qoca türkün düşdüyü hal yaman hey...


Qazan, Başqırd batmış, Krım sürülmüş,
Mənim çəkik gözlü yarım sürülmüş,
Qohum-qonşum, bütün varım sürülmüş,
Bulunurmu Sibiryada iman hey?
Qoca türkün düşdüyü hal yaman hey...


Türk elləri bir-birinə yadlanır,
Qazax, qırğız, türkmən, özbək adlanır,
Azəri türk yanar, içdən odlanır,
Ana yurdun içdən halı duman hey,
Qoca türkün düşdüyü dərd yaman hey...


Keçən çağlar, yatmış ellər ayılmaz,
Tarım çayı doğru yola qoyulmaz,
Hey... səslənir Amudərya duyulmaz,
Sırdəryada qalmamışdır dərman hey...
Qoca türkün düşdüyü dərd yaman hey...


Xəzər coşar, xəbər salar Kürünə,
Axıb gedər Kür sürünə-sürünə,
İdil ağlar Altın Ordu yerinə,
Aral da öz varlığından peşman hey...
Qoca türkün düşdüyü dərd yaman hey...

Azərbaycan dərd içində boğulmuş,
Sevənləri diyar-diyar qovulmuş,
Ağla şair, ağla, yurdun dağılmış,
Nerdə qopuz, nerdə qırıq kaman hey?
Nerdə böyük Vətən, nerdə Turan hey...

[Anel]

Azərbaycan, mənim baxtsız anam oy!..

Harda məni gül qoynunda doğuran,
Xamırımı göz yaşıyla yoğuran,
Beşiyimdə "layla balam!" çağıran
Azərbaycan, mənim baxtsız anam oy!...
Neçə ildir həsrətində yannam oy!..
Salam desəm, rüzgar alıb götürsə,
Ağrı dağdan Alagözə ötürsə,
Gur səsimi göy Xəzərə yetirsə,
Xəzər coşub zəncirini qırsa oy!..
Hökm etsə, bu sərsəm gediş dursa oy!..
Xəbər alsam Muğanımdan, Milimdən,
Nazlı Bakım, o neft qoxan gülümdən,
Kim demiş ki, düşmüş adı dilimdən?!
Azərbaycan, mənim eşsiz yurdum oy!...
Ölməz eşqim, içimdəki dərdim oy!..
...
Azərbaycan, mənim tacım, taxtım oy!...
Oyanmazmı kor olası baxtım oy?!

Çox sağ olun. Elif, bu şeri o qədər çox bəyənirəm ki..Minnətdaram