Azərbaycanın xalq şairi (1956). Azərb.SSR EA akademiki (1945), Azərb.SSR əməkdar incəsənət xadimi (1943). SSRİ Dövlət Mükafatı Laureatı (1941,42) adlarına layiq görülən Səməd Vurğun Azərbaycan Yazıçıları İttifaqının məsul katibi (1934-37), sədri (1941-48), Azərbaycanın Xarici Ölkələrlə Mədəni əlaqə Cəmiyyətinin sədri, Azərb.SSR EA vitse-prezidenti (1954-56) olmuşdur. 1918 ildə Qazax müəllimlər seminariyasına daxil olmuşdur. Seminariyanı bitirdikdən sonra (1924) Qazax, Quba və Gəncədə müəllimik etmişdir. Öz ədəbi fəaliyyətinə 1926-cı ildən başlamışdır. İlk dəfə mətbuatda "Mavi göl" şe'ri ilə "Gənc isçi" qəzetində çıxış etmişdir. 1920-30 illərdə Vurğunun səsi ciddi surətdə ədəbi mühitin və geniş oxucu kütlələrinin nəzərini cəlb etdi. Bu illərdə yazdığı "Şairin andı", "Aprel", "Fonar" kimi şe'rlər dərin ictimai-siyasi mə'na ilə dolu idi. Sonralar yazdığı şe'rlərində, "Şikəstəyə məktub", "Azərbaycan", "Şair, nə tez qocaldın sən...", "Ana", "Bahar", "Şuşa", "Bahar və mən", "Bəstəkar", "Göygöl", "Bakı" və s. Səməd Vurğun yaradıcılığının hər sahəsində gözəl sənət nümunələri yaradır. Səməd Vurğun Azərbaycan şe'rində poema janrının böyük yaradıcısıdır.O, "26-lar", "Bəsti", "Talıstan", "Muğan", "Zəncinin arzuları", "Zamanın bayraqdarı", "Aygün", "Komsomol poeması" kimi poemalarını canlı və zəngin bədii boyalarla işləmişdir. Səməd Vurğunun yaratdığı dramlar bizim milli dramaturgiya və teatrlarımızın qarşısında yeni yüksəliş yollari açdı. O, "Vaqif" (1927), "Fərhad və Şirin" (1941), "Xanlar" (1939), "İnsan" (1945), "Şairin Həyatı", "İki Sevgi" kimi dramlar yazmışdır. 1938-ci ilin oktyabr aylarında Bakıda Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında "Vaqif" poeması tamaşaya qoyulmuşdur. "Vaqif" pyesi Azərbaycan teatrının Moskvada qastrol səfərləri zamanı (1948) Moskvada göstərilmişdir. "Sovet Azerbaycanının 15 illiyi münasibəti ilə mən Azərbaycan nümayəndələrinin tərkibində Kreml qəbulunda öz şerlərimi oxuyurdum. Bu mənim həyatımda unudulmaz dəqiqələr idi. (Səməd Vurğun yazırdı.)" Səməd Vurğun "Yevgeni Onegin" Puşkin, "Qız və Ölüm" Qorki, "Pələng gönündə vityaz" Şota Rustaveli ,"Leyli və Məcnun" Nizami əsərlərini Azərbaycan dilinə tərcümə etmişdir. Səməd Vurğunun yaradıcılığı bütün Azərbaycan xalqı üçün qiymətli və əzizdir.
Nemətsə də gözəl şer,
Şair olan qəm də yeyir.
Ömrü keçir bu adətlə,
Uğurlu bir səadətlə.
Görən məni nədir deyir:
Saçlarına düşən bu dən?
Şair, nə tez qocaldın sən!
Dünən mənə öz əlində
Gül gətirən bir gəlin də
Gözlərində min bir sual
Heykəl kimi dayandı lal…
O bəxtəvər gözəlin də
Mən oxudum gözlərindən:
Şair, nə tez qocaldın sən!
Ovçuluğa meyil saldım,
Gecə – gündüz çöldə qaldım,
Dağ başından enib düzə
Bir ox kimi süzə – süzə
Neçə ceyran nişan aldım;
Cavab gəldi güllələrdən:
Şair, nə tez qocaldın sən?
Bəzən uca, bəzən asta,
Ötür sazım min sim üstə.
Andı yalan, eşqi yalan,
Dostluğu da rüşvət olan,
Ürək yıxan bir iblis də
Üzəvari deyir hərdən:
Şair, nə tez qocaldın sən!
Saç ağardı, ancaq ürək
Alovludur əvvəlki tək.
Saç ağardı, ancaq nə qəm!
Əlimdədir hələ qələm…
Bilirəm ki, deməyəcək
Bir sevgilim , bir də Vətən:
-Şair, nə tez qocaldın sən!
Azərbaycanda şairin adını daşıyan
70 küçə , 7 kitabxana, 20 məktəb, 5 mədəniyyət evi, 5 park, 4 kinoteatr və s. vardır. (SSRİ dövründə 28 kolxoz və 10 sovxoz da mövcud idi). Bunlardan əlavə Moskvada küçə, Kiyevdə kitabxana, Düşənbədə məktəb və Bolqarıstanın Plovdiv şəhərində texnikum şairin adını daşıyır
Qərib bir səs gəldi bu gün qəlbimdən:
Ömrün baharında öləcəyəm mən…
Didib parçaladı bağrımı bu qəm,
Üzümə boylandı əlimdə qələm!
Of…Bu səs! Nə qədər ömrümə yaddır.
Mənim ki, gəncliyim qəmdən azaddır!
Qayadanmı qopdu bu daşqəlbli səs?
Həyat öz oğlunu vaxtsız itirməz!
Dağılın başımdan qara xəyallar.
Hələ arzularım, əməllərim var.
Qapımdan getməmiş ömrün ayağı,
Dövran mənzilimə dost gələcəkdir,
Azəri yurdunun şer bayrağı
Mənim sənətimlə yüksələcəkdir.
Quşlar qatar-qatar ellərdən keçər,
Bəşər nəsil-nəsil dünyadan köçər;
İnsanlıq gah zəhər, gah şərbət içər…
Əzəldən belədir hökmü zamanın -
Düyümlü bir sirri var asimanın!
Çarxını qurduqça dövranın əli
Bəzən ağlar olur, bəzən gülməli…
İnsanın ən böyük eşqi, əməli
Bəzən aslan kimi çırpınır darda,
Bəzən də qərq olur fırtınalarda…
Dəyişir səmtini daima sular,
Dəyişir fikirlər, dönür duyğular.
Kainat tutmayır bir yerdə qərar:
- Çarpır sinəsini qayalıqlara-
O gah qışa çıxır, gah da bahara!
Dünya binasını qurandan bəri
Səadət adlanan o gözəl pəri
Gəl! - deyə səsləmiş qərinələri;
Yazıqlar olsun ki, hələ insanlıq
Gəlib qovuşmamış ona bir anlıq.
Ey dünya gözəli, qaçma bəşərdən!
İnsandır ayıran xeyiri bəşərdən!
Gəl onun eşqini ücüz tutma sən, -
Qəlbi var, hissi var hər məhəbbətin,
Qaralmaz ulduzu əbədiyyatın!…
Ölüm bir iblisdir, həyat bir mələk!
Varlığı izləyir heçlik kölgə tək…
İşıq qaranlıqla pəncələşərək
Yaşatmaq istəyir cahanda bizi,
Günəş salamlayır iradəmizi!
Yamanlıq, yaxşılıq durmuş üz-üzə,
Dilsiz əsrlərdən mirasdır bizə.
Əsir bahar yeli qəlblərimizə,
Lakin arxasınca kəfən geyir qış,
Təbiət varlığa belə qarğamış.
Bir bayram sözü var, bir də ki, matəm,
Nəşə bir aləmdir, qüssə bir aləm.
Həyat öz atını sürür dəmadəm;
Odlar içində də hər bir mənzərə
Yenə qanad verir düşüncələrə!
Yenə də insanın xəyal şəhpəri
Gəzir fəzaları, göy dənizləri.
Sən ey səadətin gözəl pak əməlini,
Uzat yer üzünə hünər əlini!
Zamandır, bəşərin imdadına gəl!
Xəstə bir gözəldir hünərsiz əməl…
Hünər söylədiyim o qüdrətli əl
Bütün kainata qoy qanad gərsin,
Bəşər karvanına o yol göstərsin.
Hünər qanad versin torpağa, daşa,
Dənizlər çatılıb gəlsin baş-başa…
Azadlıq ordusu varsın birbaşa,
Hər zəfər dastanı yadigar olsun,
Ölüm təslim olsun, həyat var olsun!
Dünyaya bir şöhrət yaranmışıq biz,
Günəş çökməmişdir qaranlığa diz.
Qoy ölsün yamanlıq, o xain iblis!…
Yaxşılıq çağırsın hər qəlbin neyi,
Qurtaraq zəncirdən Prometeyi…
Fəlakət qocalmış…qartdır o köpək.
Onun sümükləri tez çürüyəcək…
Səadət - gənclikdir, adı - gələcək!
Onun gözlərində həyat eşqi var-
Var olsun gələcək! Var olsun bahar!
LinkBack URL
About LinkBacks
Alıntı ile cevapla
Yer imleri