menim en cox sevdiyim yazici ilyas efendiyevdi onun haqda bezi melumatlar



İlyas Mehemmed oğlu Efendiyev 1014 yılında
Azerbaycan'ın en güzel bölgelerinden biri olan Karabağ'ın
Fuzuli bölgesinde doğmuştur. İlk tahsilini
Füzuli'de yapmış, ilk öğretmeni ve ilk sanal mürebbisî
annesi olmuştur.
Edip, ilk çalışmalarına da bir öğretmen olarak
doğduğu şehirde başlamıştır. Fuzuli şehir Orta
Okulunda ve ikinci dereceli Parliya Mektebinde
İki yıl dil-edebiyat dersleri verdikten sonra Bakü'ye
gelmiş ve Azerbaycan Yüksek Eğitim Enstitüsü'ne
girmiştir. Fakat Bakü'ye yapılan bu ilk sefer hiç de
uğurlu olmamış, genç şair babasının ölümünden
hemen sonra; ailesiyle ilgili olarak, tahsilini yanda
bırakıp Füzuli'ye dönmeye mecbur kalmıştır.
Talihin buyruk ve istekleri altında ezilen şair,
Füzuli'de dil-edebiyat öğretmeni değil coğrafya öğretmeni
olarak çalışmaya devam etmiştir. Yüksek
tahsilini tamamlamak için ekstern Pedagoji Enstitüsü'ne
kaydolmuş Coğrafya bölümünden
mezun olmuştur.
"Kendden Mektuplar" (1939), "Görüş" (1951),
"Gülaçar" (1953), "Su Değirmanı" (1954), "Yaylag
Oonşumuz" (1955), "Şehrden Gelen Ovçu" (1956),
"Yun Şal" (1957), "Qirçı ve Qızıl Çiçek" (1962)
İlyas Efendiyev'in hikaye yazarlığının ilk ürünleridir.
İlyas Efendiyev'in daha sonraki yıllarda yazdığı
"Dağlar Seslenen Yerde" (1948)', "Şuşa Yol-
larında" (1949), "Geray Esedov'un Kobcozu"
(1949), "Denizde" (1950), "Genç Ustalar" (1950),
"Yeni Kend, Yeni Adamlar" (1950), "Fedakar Neftçi"
(1951), "Emek Adamları" (1951), "Pambıg Tarlalarında"
(1952), "Pambıgcıların Sevinci" (1953),
"Sosialist Seheri Sumgayıtda" (1956) eserlerini de
onun bedii nesrinden, özellikle de hikayelerinden
ayırmak mümkün değildir. Hayatın zorluklarını
yakından tanıyan yazarın bu eserleriyle kazandığı
tecrübe, daha sonraları kaleme aldığı büyük eserlerinde
ve güncel konulu piyeslerinde büyük rol
oynar.
"Söyütlü Arx" (1958), "Körpüsalanlar" (1960),
"Dağlar Arxasında Üç Dost" (1963) - bu eserlerinde
ifade olunan yenilikler her şeyden önce, yazarın
"müspet kahraman" ve "manevi güzellik"
anlayışları olup; o yılların yüksek tirajlı eserlerinden,
üslup ve ölçü bakımından fark! il aş tiran
yönler idi. Öyle ki, yazar mevcut resmi edebi gelenekten
değil; hayattan, toplumsal ve maneviahlaki
oluşumda yeni merhalelerin şekillendirdiği
neslin üzerindeki izlenimlerinden hareket ederek
çağdaş insan, ekonomi ve ahlak mevzularında
kendi görüşlerini ileri sürmüştür.
İ.Efendiyev diğer romanlarında da bu özelliklere
bağlı kalır, "Sanköynekle Valeh'in Nağıh"
ve, "Geriye Baxma Qoca" eserlerinde de alışılagelmiş
üslubuna bağlı kalmıştır. Romanda ma-nevi güzellik, incelik ve bu inceliklerin korunması
problemleri; efsanevi, lirik, "Mavi Dünyanın nağılları"
konularında devanı ettirilmiştir.
Saf ve namuslu gençliğin, yaşayan çağdaşlığın
ve tarihi geçmişin terennümü yollarında
edibin canlandırdığı diğer kahramanlarla onun
dram eserlerinde pek sık karşılaşırız.
Yazarın ilk dram eseri, Mehdi Hüseyn'le birlikte
yazdığı "İntizar" (1945) adlı piyestir. Bazı
araştırmacılar ise, İlyas Efendiyev'in bir drama
gibi sahnede başlayan müstakil sanat yaşamını
"İşıglı Yollar" (1948), "Bahar Suları" (1950), "Atayevler
Ailesi" (1954) piyesleriyle kaydederler.
Azerbaycan'ın tarihinde yeni devir - 60-70'li
yıllar - Milli Tiyatroda lirik-psikolojik eğilimin ilerlemesine
zemin hazırlar. Son yıllarda tiyatro, ileriye
doğru "lirik drama"nın başarılarıyla addım
attı.
"Sen Hemişe Benimlesen" (1964),, "Unuda bilmerem"
(1969), "Mehv Olmuş Gündelikler (1969),
"Menim Günahım" (1970), "Malını Dağlarda
Qaldı" (1972), "Qeribe Oğlan" (1973) - bütün bu
eserler altmış-yetmişli yıllarda manevi, lirikpsikolojik
üslup denilen bedii yolun, sanat temayülünün
değerli örneklerindendir.
Esas eserleri: "Seçilmiş Eserleri" (4 cilt) B.
1969-1973; "Geriye Baxma Qoca" B. 1981; "Seçilmiş
Eserleri" (6 ciltte) B. 1984-1985.
Kaynakça:
1. Azerbaycan Sovet Yazıcıları. Bakı, 1958.
2. Azerbaycan Sovet Edebiyyatı Tarihi.
Bakı,1988. 3. Azerbaycan Sovet Edebiyyatı Tarihi. f-
Ilciltler. Bakı, 1966-67.
4. İsmayilov Y. İlyas Efendiyevin
yaradıçıhqyolu. Bakı, 1991.
5. Salahova A. İlyas Efendiye v
yaradıçılığının poetıkası. Bakı, 1984.