ÖZÜNƏ QAPANMA
[
Duyğusal insanların, bədbin, depressiv və tənha halları dinə uyğun gəlməyən ruh halıdır. Allah insanları təvəkkülə və rahatlığa çağırır.
Duyğusallıq bəzi insanlarda içinə qapanma, insanlarla ünsiyyət qura bilməmə formasında özünü göstərir. Bu cür duyğusallıqda insan yalnız öz dünyasında, öz problemləri ilə maraqlanır, ətrafında baş verənlərə qarşı laqeyd olur. Quranda əmr edilən güclü şəxsiyyətə sahib olmadığından dünyada baş verən hadisələrə dayanacaq gücü olmur, qarşısına çıxan problemlərin öhdəsindən gələ bilmir, hər zaman aciz, çarəsiz olur.
Təvəkkülü, Allaha güvənməyi, Allaha yönəlib Ondan kömək istəməyi düşünmədiyi üçün özünü dünyada yalnız və çarəsiz hiss edir. Buna görə öz içində yaratdığı xəyal dünyasının xaricinə çıxmaqdan qorxur.
Duyğusallığın səbəb olduğu bu melanxolik hal bu tip şəxsləri depressiyaya qədər aparır. Özünü insanlardan təcrid etmə, stressli olma, əsəbləşmək, yas tutma, depressiyaya düşmə, intihar düşüncələri kimi duyğusal insanlar tərəfindən təbii qarşılanan davranışların xüsusi mənaları vardır. Məsələn, rəfiqəsinin etdiyi bir zarafatdan inciyən qız bütün gecəni ağlayaraq keçirməyi, bütün gecə rəfiqəsinin bu sözü söyləməsinin səbəbi üzərində düşünməyi məqbul görə bilir. Bir başqası üçün isə saçının ağarması, fiziki bir qüsurunun olması depressiyaya girməsi üçün bəs edir. Gözü niyə rəngli deyil, boyu niyə bir az daha uzun deyil kimi onlarla, yüzlərlə mövzu zehinini məşğul edərək, problemə çevrilir. Bütün bunlar üçün də məyus olur, kədərlənir.
[
Bu tip şəxslərdə qaranlıqda oturaraq "düşünmə" bəhanəsi ilə hüznlü şerlər yazmaq, saatlarla divara baxaraq xəyal qurma, yağışda getmək, için-için ah çəkmə, fikirlərə dalmaq, ağlamaq, gözləri dolaraq, səsi titrəyərək danışmaq kimi davranışlar çox xarakterikdir. Bəziləri "fikrini dağıtmaq" adı altında həddindən artıq dərəcədə içki və siqaret çəkir. Nəticədə bunların hamısı çətinliyə, narahatlığa, fiziki və mənəvi cəhətdən qeyri-sağlam həyat şəraitinə səbəb olur. Ən vacibi isə Allahın bəyənmədiyi əxlaqı yaşamış, Onun məmnun olmadığı həyatı mənimsəmiş olurlar.
Gənclərin bəzən sevdikləri müğənnilərə qarşı həddindən artıq heyranlığı da duyğusallığın bir növüdür. Bəzən bu duyğusallıq elə həddə çatır ki, konsertlərdə "huşunu itirən", xəstəxanaya aparılan gənclərin görüntüləri tez-tez televiziya ekranlarına, qəzet səhifələrində əks olunur.
[
Bu tip şəxslər əlbəttəki ömürlərini ancaq evdə keçirməzlər, digər insanlarla birlikdə ictimai həyatın içində olar, amma mənəvi sıxıntılarını burada da davam etdirərlər. Hər sözdən öz əleyhlərində bir mesaj çıxarar, tez-tez küsər, hər hansı kiçik hadisə qarşısında gözləri dolar, gizli- gizli ağlayarlar.
Kişilərdəki duyğusallıq isə zaman keçdikcə ruh sağlığında meydana gələn ciddi pozğunluqlara, cinsi sapmalara, homoseksual meyllərə qədər apara bilər. Duyğusal şəxslər iç dünyalarında yaşatdıqları pozğun şəxsiyyətlərini mühitin təsirindən asılı olaraq gizlədə bilər, ya da açıq-aşkar yaşaya bilərlər.
Uyğun mühit və fürsət tapdıqda heç bir əxlaq və dəyər mühakiməsini nəzərə almazlar. Məsələn, duyğusal, hüznlü, bədbin birinin birdən homoseksual olaraq ortaya çıxması müasir dövrdə artıq adi hala çevrilib. Allah Quranda bu cinsi azğınlığın çirkin bir həyasızlıq olduğuna, Hz.Lutun qövmü üçün bildirdiyi aşağıdakı ayələrlə diqqət çəkmişdir:
Lutu da (peyğəmbər göndərdik). Bir zaman o öz tayfasına demişdi: “Sizdən əvvəl bəşər əhlindən heç kəsin etmədiyi həyasızlığı (kişilər arasında olan cinsi əlaqəni) sizmi edəcəksiniz? Siz qadınları atıb şəhvətlə kişilərin üstünə gəlirsiniz. Siz, doğrudan da, həddi aşmış bir tayfasınız!” (Ə'raf Surəsi, 80-81)
Şübhəsiz bütün bu azğınlıqların səbəbi insanların Allahın yolundan dönmələri, istək və ehtiraslarının əsiri olaraq şeytanın arxasından sürünmələridir. Allah insanları Quranda belə xəbərdar etmişdir:
[
… Şeytanın izi ilə getməyin! Həqiqətən, o sizinlə açıq-açığına düşməndir. O sizə ancaq pis və murdar (həyasız) işlər görməyi və Allaha qarşı bilmədiklərinizi deməyi əmr edər. (Bəqərə Surəsi, 168-169)
Əvvəllər duyğularının təsiri altında bədbin, depressiv, utancaq olan insanlar, bəzən bütün əxlaqi dəyərləri bir kənara ataraq, pozğun, azğın və heç bir sərhəd tanımayan həyat yaşayarlar. Homoseksualların etdiyi bir yürüyüşü göstərən yandakı şəkildə, bu cür əxlaqsızlığın bir nümunəsi göstərilir.
Ağıl və məntiqdən uzaqlaşan insanlar tamamilə duyğularının təsirinə düşüb pozğun həyat sürməyə başlayarlar.
Bura qədər sadaladığımız bütün duyğusallıq növləri, ağlı tərk edib duyğularının əsiri olan hər kəsdə müəyyən dərəcələrdə mövcuddur, ancaq şəraitdən asılı olaraq fərqli formalarda özünü biruzə verir. Məsələn, hirsli, əsəbi insan özünü nə qədər sərt göstərməyə çalışsa da əslində duyğusallığını və acizliyini əsəb örtüyü altında gizlədir. Belə insan heç gözlənilməyən bir anda ağlayıb sızlanmağa başlaya bilir, özünü hörmətdən salan vəziyyətlərə düşə bilir. Qısacası insan iman etmirsə və iman edənlərin sahib olduğu ağla malik deyilsə ağıl və xarakter zəifliyi, şəraitdən asılı olaraq duyğusallığını müxtəlif formlarda ortaya çıxara bilər.
Ancaq iman edən, Allahdan qorxan möminlər duyğusallığın təsiri altına düşə bilməz. Şeytanın səmimi möminlərə qarşı heç bir təsiri olmadığı üçün duyğusallıq silahını möminlərə qarşı istifadə edə bilməz. Allah Hicr Surəsinin 42-ci ayəsində şeytan üçün, “Sənə uyan azğınlar istisna olmaqla, bəndələrim üzərində sənin heç bir hökmün olmaz!” buyurmuşdur. Bu səbəbdən möminlər, imanlarından, Qurana bağlılıqlarından və ağıllarından irəli gələn möhkəm, güclü bir şəxsiyyətə sahibdirlər.
Duyğusallığın ən məşhur, hətta ən ciddi növlərindən biri də romantik sevgi anlayışıdır. Romantik sevgi anlayışının insanlar arasında fərqli növləri yaşanır. Ailə içi münasibətlərdən, yoldaşlıq və dostluq münaibətlərinə qədər davam edən bu romantik sevgi anlayışının əlbəttə ki ən geniş yaşanan forması qadın-kişi münasibətləridir.
(məqalə harun yahya)