Peyğəmbərimiz Hz. Muhammmed (s.ə.s.)ın Fədakar Əxlaqı
Peyğəmbərimiz Hz. Muhammmed (s.ə.s.)ın Fədakar Əxlaqı
[
Allah rizası üçün birlik içində hərəkət etmək, möminlərin çətinliklər qarşısında müvəffəqiyyət əldə etməsində əhəmiyyətli bir imani sirrdir. Müsəlmanların tarix boyunca yaşadıqları hadisələrə baxdığımızda da çətinliklərin həmişə bu şəkildə aşılabildiyini görərik. Başda Allahın bütün insanlara nümunə etdiyi Peyğəmbərimiz Hz. Məhəmməd (s.ə.s.) və səhabələr olmaq üzrə, Müsəlmanlar bu əxlaqı ən gözəl şəkildə yaşamış, göstərdikləri üstün səbir və fədakarlıq nümunələriylə İslamiyyətin və Quran əxlaqının bütün dünyaya yayılmasına vəsilə olmuşlar.
Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.s.), göndərildiyi müşrik cəmiyyəti, o günə qədər yaşadıqları azğın inanclarını tərk etməyə və yalnız bir olan Allaha qulluq etməyə çağırmışdır. Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz, bu təbliği əsnasında çox böyük çətinliklərlə qarşılaşmışdır. İslam əxlaqının cəmiyyətdə yayılmasının öz mənfəətlərini zədələyəcəyini düşünən müşriklər, Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)a və inananlara qarşı birlik olmuş, əllərindəki bütün imkanları istifadə edərək böyük bir mübarizə icra etmişlər. Atalarının şirk dinini dəyişdirməyi qəbul etməmiş, Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)a tələlər qurmağa cürət etmişlər. Rəsulullahdan nəfslərinə uyğun ayə gətirməsini istəmiş, ONU öldürməyə, yaşadığı yerdən çıxartmağa ya da həbsə salmağa cəhd etmişlər. Allahın Rəsulunun təbliğinin insanlar üzərindəki təsirini önləyə bilmək üçün, Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)a dəlilik, cadugərlik, ağıl qeyri-kafiliyi, doğru sözlü olmamaq, şairlik kimi əsassız böhtanlarda olmuşlar. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) inkarçıların şifahi və hərəkəti olaraq etdikləri bütün bu böhtan və hücumlara qarşı çox üstün bir səbir və təvəkkül göstərmiş, onlara həmişə Quran əxlaqıyla cavab vermişdir. Allahın endirdiyini heç bir dəyişikliyə salmadan, heç kimin mənfəətini hesab etmədən, yalnız Allahdan qorxub çəkinərək hərəkət etmişdir. Edilən bütün hədələmələrə, təzyiqlərə və edilən çətinliklərə baxmayaraq, dini təbliğ etməyə davam etmişdir. İnkarçılara qarşı verdiyi bu mübarizənin yanında, bərabərindəki Müsəlmanların hər cür məsuliyyətini də birinci dərəcədən özü boynuna götürmüşdür. Onları bir tərəfdən təhlükələrdən qoruyarkən, bir tərəfdən də din əxlaqını təbliğ edərək ətrafındakı bütün insanları öyrətmişdir.
Şübhəsiz Rəsulullahın bu üstün əxlaqı, bütün Müsəlmanlar üçün çox əhəmiyyətli bir nümunədir. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)in, ən çətin şərtlərdə ikən belə əvvəlcə dinin mənfəətlərini, Müsəlmanların rahatını, təhlükəsizliyini və dincliyini ön planda tutması, ONun sahib olduğu üstün fədakarlıq anlayışını göstərməkdədir. Döyüşlərin ən qızışdığı, Allahın Müsəlmanları aclıq, yoxluq, xəstəlik kimi çətinliklərlə sınadığı bir mühitdə Peyğəmbərimiz (s.ə.s.), Müsəlmanlara qarşı çox böyük düşkünlük göstərmiş, onları mərhəmət və şəfqətlə qoruyub gözləmişdir.
Səhabələr də Hz. Məhəmməd (s.ə.s.)in bu üstün fədakarlıq anlayışını özlərinə nümunə götürüb, maddi mənəvi hər mövzuda üstün bir əxlaq sərgiləmişlər. Bu fədakarlıq ruhuna dayanan birlikləri nəticəsində böyük bir qüvvət əldə etmiş, Allahın rəhmətiylə inkar edənlərə və müşriklərə qarşı böyük zəfərlər qazanmışlar. Peyğəmbərimiz (səv) dövründə çox kiçik bir birlik olan Müsəlmanların sayı gedərək böyük bir yüksəlişlə artmış, İslamiyyət bütün Ərəb Yarımadasına yayılmışdır.
Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.s.) hər şeydən əvvəl nəfsindən yana böyük fədakarlıqlarda olmuş, iman edənlərin dünya və axirət mənfəətləri üçün öz nəfsindən infaq etmişdir. Şübhəsiz İslam əxlaqını yeni öyrənməkdə olan kəslərin təhsili, çox vaxt böyük fədakarlıqlar tələb etmişdir. Quranın müxtəlif ayələrində gərək Bədəvi olaraq adlandırılan köçəri kəslərin gərəksə də ürəkləri imana hələ yeni istilənməkdə olan kəslərin cahilcə rəftarlarından bəhs edilməkdədir. Quranda iştirak edən bu ayələrdən bəziləri belədir:
(Qənimət əldə etmək iştahası ilə islama daxil olan) bədəvi ərəblər: “Biz iman gətirdik!” – dedilər. (Ya Peyğəmbər! Onlara) de: “Siz (qəlbən) iman gətirmədiniz! Ancaq: “Biz islamı (müəyyən şəxsi məqsəd, mənfəət naminə) qəbul etdik!” – deyin. Hələ iman sizin qəlblərinizə daxil olmamışdır (çünki iman əməllə etiqadın vəhdəti, islamı qəbul etmək isə yalnız zahiri əməl deməkdir). Əgər Allaha və Peyğəmbərinə itaət etsəniz, O sizin əməllərinizdən heç bir şey əskiltməz (mükafatınızı layiqincə verər). Həqiqətən, Allah bağışlayandır, rəhm edəndir! (Hucurat Surəsi, 14)
Bədəvilər küfr və nifaq baxımından daha pis (qəliz) və Allahın öz Peyğəmbərinə nazil etdiyi hökmləri (cahillikləri üzündən) bilməməyə (başa düşməməyə) daha layiqdirlər. Allah (hər şeyi) biləndir, hikmət sahibidir! (Tövbə Surəsi, 97)
Ətrafınızdakı bədəvilər və Mədinə əhalisi içərisində ikiüzlülüyü özlərinə adət etmiş (bu işdə mahir) münafiqlər vardır. Sən onları tanımazsan, Biz isə onları tanıyırıq. Onlara iki dəfə (dünyada və qəbir evində) əzab verəcəyik. Sonra (axirətdə) isə ən böyük əzaba uğrayacaqlar. (Tövbə Surəsi, 101)
Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.s.) ətrafındakı insanların cahilcə rəftarlarına daim ən gözəl şəkildə, Quran əxlaqıyla cavab vermişdir. Quranda Rəsulullahın bu üstün əxlaqı belə bildirilməkdədir:
Şübhəsiz ki, sən böyük bir əxlaq üzərindəsən! (Qələm Surəsi, 4)
Həqiqətən, Allahın Rəsulu Allaha, qiyamət gününə ümid bəsləyənlər (Allahdan, qiyamət günündən qorxanlar) və Allahı çox zikr edənlər üçün gözəl örnəkdir! (Əhzab Surəsi, 21)
Bir insanın ətrafındakı kəslərin bəzən cahillikdən, bəzən isə pis niyyət, pis əxlaq ya da zalımlıqları səbəbiylə sərgilədikləri xarab rəftarlara qarşı səbir göstərə bilməsi, bütün bunlara ən gözəl əxlaq ilə qarşılıq verə bilməsi böyük bir fədakarlıq nümunəsidir. Xüsusilə də adamın haqlı olduğu, haqqının yeyildiyi, haqsızlığa düşdüyü vəziyyətlərdə bu haqqından imtina edə bilməsi böyük bir üstünlükdür. Bəzən cahillik içərisində olan kəslər, bu üstün əxlaqı təqdir etməyəbilər ya da fərqinə belə dalmayabilərlər. Ancaq bu əxlaqı yalnız Allahın razılığını qazana bilmək üçün yaşayan dərin iman sahibləri, bağışlamanın, səbir göstərmənin, ən çətin gəldiyi vəziyyətlərdə belə nəfslərindən infaq edərlər. Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz də ətrafındakı insanların pis niyyətli rəftarlarına qarşı, Allah rizası üçün öz nəfsindən yana fədakarlıq göstərmiş, daim onları doğru olana təşviq edib islah etmə yolunu seçmişdir. Allah, Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)in möminlərə qarşı olan bu düşkünlüyünü, fədakarlığını və gözəl əxlaqını ayələrdə belə bildirməkdədir:
(Ya Rəsulum!) Allahın mərhəməti səbəbinə sən onlarla (döyüşdən qaçıb sonra yanına qayıdanlarla) yumşaq rəftar etdin. Əgər qaba, sərt ürəkli olsaydın, əlbəttə, onlar sənin ətrafından dağılıb gedərdilər. Artıq sən onları əfv et, onlar üçün (Allahdan) bağışlanmaq dilə, işdə onlarla məsləhətləş, qəti qərara gəldikdə isə Allaha təvəkkül et! Həqiqətən Allah (Ona) təvəkkül edənləri sevər! (Al-İmran Surəsi, 159)
(Ey ümmətim!) Sizə özünüzdən bir peyğəmbər gəldi ki, sizin əziyyətə (məşəqqətə) düşməyiniz ona ağır gəlir, o sizdən (sizin iman gətirməyinizdən) ötrü təşnədir, möminlərlə şəfqətli, mərhəmətlidir! (Tövbə Surəsi, 128)
Sonra əhdlərini pozduqları üçün onları lənətlədik və ürəklərini sərtləşdirdik. Onlar sözlərin (Tövratda peyğəmbərin vəsfinə dair kəlmələrin və bəzi başqa ayələrin) yerlərini dəyişib təhrif edir və xəbərdar edildikləri şeylərin bir hissəsini (Muhəmməd peyğəmbərə iman gətirməyi) unudurlar. Onların az bir qismi müstəsna olmaqla, sən onlardan həmişə xəyanət görəcəksən. Bununla belə, onları bağışla, günahlarından keç. Şübhəsiz ki, Allah yaxşılıq edənləri sevər! (Maidə Surəsi, 13)
Hz. Aişədən rəvayət edilən bir hədisdə Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)in bu gözəl əxlaqı "…Rəsulullah başqalarını nəfsinə seçim edərdi. "42 sözləriylə ifadə edilmişdir. Hz. Hüseyndən rəvayət edilən bir hədisdə isə aləmlərə rəhmət olaraq göndərilən Rəsulullah Əfəndimiz (s.ə.s.)in fədakar əxlaqı belə izah edilməkdədir.
Atama Rəsullullah'ın oturuşunu soruşdum, belə buyurdu: "Allah Elçisi ancaq zikr üzərinə oturardı. Müəyyən yerləri özünə seçmədiyi kimi, belə etməkdən insanları da çəkindirərdi. Bir məclisə gəldiyində, harada məclis bitmişsə (boş yer var isə) o nöqtədə oturar və səhabələrə də belə etmələrini əmr edərdi. Özüylə oturan hər kəsə payını verərdi. Onunla oturan heç kim, Rəsulullah'ın yanında özündən daha üstün olduğu qənaətinə gəlməzdi. Kim Rəsulullah ilə otursa və ya bir ehtiyacını Hz. Peyğəmbərdən almaq üçün onun yanına gedərsə, Hz. Peyğəmbər (s.ə.s) ona karşı səbr edər, o Peyğəmbəri bıraxıb gedici olardı. Kim Hz. Peyğəmbər (s.ə.s.)dan bir ehtiyacını istəsə ya o ehtiyacı yerinə yetirər və ya xoş söz söyləyərək onu geri göndərərdi. Onun gülər üzlüyü, gözəl əxlaqı, o insanları zəngin etmişdir. 43
Bir başqa hədisdə Rəbbimizin yüksək əxlaq bağışlamış olduğu Hz. Məhəmməd (s.ə.s.)in bu üstün rəftarı belə izah edilməkdədir:
Yezid ət-Teymi belə anladır: Huzeyfənin yanındaydım. Bir adam Huzeyfəyə, "Əgər mən Peyğəmbər zamanına yetişsəydim onunla birlikdə savaşır və böyük bir mətanət göstərərdim" dedi. Huzeyfə ona "Sənmi elə edəcəkdin? Allaha and içirəm ki, Əhzab günü Hz. Peyğəmbərlə bərabərdim. Şiddətli külək və qorxunc bir soyuq vardı. Hz. Peyğəmbər "Bir adam yoxdurmu ki, müşriklərdən bir xəbər gətirsin də qiyamət günü mənimlə birlikdə olsun." Sonra Hz. Peyğəmbər xəbər gətirməm üçün məni göndərdi. Gedib Qureyşin vəziyyətini öyrəndikdən sonra Rəsulullaha gəldim. Düşmənin yanından döndükdən sonra yenə köhnəsi kimi titrəyirdim. Rəsulullaha xəbəri verdim. Rəsulullah əbasını mənə geydirdi. Əba üstündəydi və onunla namaz qılırdı. Və səhərə qədər Hz. Peyğəmbərin əbası altında yatdım. 44
Göstərdiyi bu bənzərsiz əxlaqın yanında Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz, Quranın "De: “Mənim namazım da, ibadətim də, həyatım və ölümüm də aləmlərin Rəbbi Allah üçündür! (Ənam Surəsi, 162) ayəsində bildirildiyi şəkildə, bütün həyatını, malını, canını Allaha həsr etmişdi. İslam əxlaqının bütün insanlar arasında yayılması, dinclik, barış və sevgi əxlaqının hakim olması üçün maddi və mənəvi bütün imkanlarını ortaya qoymuşdu. Bu uğurda hər cür çətinliyə böyük bir şövq və təslimiyyətlə talib olmuşdu.
İslami qaynaqlara görə, Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz (s.ə.s.) üç ilə qədər təbliğ fəaliyyətlərini gizlidən gizliyə davam etdirmiş, təbliğində son dərəcə ehtiyatlı davranmışdır. Bu dövrdə bir çox adam Müsəlmanlığı qəbul etmiş və İslamiyyət gedərək güc qazanmışdır. Üç ilin sonunda isə Allahın əmri üzərinə Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.s.) peyğəmbərliyini və İslamiyyəti, Qureyşli qəbilələrin hər birinə ayrı-ayrı açıqca elan etmişdir. Qureyşli müşriklər əziyyət və düşmənliyə cürət edərək Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)in dəvətinə qarşı çıxmışlar. Ona qarşı amansız bir mübarizəyə girmiş, əllərindəki bütün imkanları istifadə edərək bu mübarək insanı təsirsiz hala gətirməyə çalışmışlar. Bunun üçün isə mümkün olan hər cür əziyyət və hətta sui-qəsd üsullarına müraciət etmişlər. Başda Əbu Ləhəb və arvadı Ümmü Cəmil, Əbu Cəhil olmaq üzrə, Qureyş qəbilələrinin qabaqda gələnləri Rəsulullahı dayandıra bilmək üçün böyük mübarizələr vermişlər.
Ancaq İslamiyyətin yayılmasını önləyə bilmək üçün başlatdıqları bütün cəhdlər nəticəsiz qalmışdır. Bu vəziyyət Məkkəli müşrikləri və qövmün qabaqda gələnlərini olduqca narahat etmişdir. Əleyhdəki bütün səylərinə baxmayaraq Müsəlmanların sayı gün keçdikcə artmış və İslamiyyət, Məkkə xaricindəki qəbilələr tərəfindən də qəbul görməyə başlamışdır. Hz. Ömər, Hz. Həmzə kimi qabaqda gələn kəslərin də Müsəlmanların arasına qatılması və bu yolla İslamın gedərək güclənməsi bu kəsləri olduqca narahat etmişdir. Etdikləri işgəncələrlə, şiddət nümayişləriylə kimsəni dinindən çevirə bilmədiklərini, İslamiyyətin yayılmasına maneə törədə bilmədiklərini görmüşlər. Bu vəziyyətdə yeni bir üsul axtarışına getmiş və Müsəlmanları təzyiq və baykot üsullarıyla dayandırmağa çalışmışlar. İttifaqla etdikləri baykot qərarlarına görə Müsəlmanlarla və onları qoruyan qəbilələrlə ticari heç bir münasibətdə olmamağa qərar vermişlər. Bu qərara görə onlara heç bir şey satılmayacaq və onların mallarından heç bir şey alınmayacaqdı.
Kəbə divarına yazılı olaraq asdıqları bu qərarlar qısa müddətdə bütün Məkkəlilər tərəfindən tətbiqə keçirilmişdir. Bu qatı boykot səbəbiylə Müsəlmanlar topluca bir yerə daşınaraq bir yerdə yaşamağa başlamışlar. Müşriklər, boykota düşənlərin toplandıqları məhəlləyə az qala heç bir qida vəsaiti soxmurdular. Yalnız Həcc mövsümündə çölə çıxıb alverdə etmələrinə icazə verirdilər. Ancaq bu vəziyyətdə də künc başlarında dayanaraq onlara bir şey aldırmamaq üçün əllərindən gələn hər cür şeyi edirdilər. Bəzən Müsəlmanlara mal satmamaları üçün satıcıları hədələyir, bəzən isə satıcıların bütün mallarını satın alaraq Müsəlmanların ala biləcəkləri bir şey buraxmırdılar. Məkkəyə yemək gətirən karvanları şəhərin xaricində qarşılayıb müxtəlif vədlərlə onları Müsəlmanlar əleyhinə çıxarırdılar.
Bu dövrdə boykota düşən Müsəlmanlar, çöldən çox bir şey götürə bilmədiklərindən qısa müddətdə şiddətli bir aclıq və qıtlıqla qarşı-qarşıya qaldılar. Bu dövrdə Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz (s.ə.s.)in, əmisi Əbu Talib və Hz. Xədicə boykota düşənlərin ehtiyaclarını qarşılamaq üçün bütün mal varlıqlarını xərclədilər. Tam üç il gedən bu boykot ilə meydana gətirdikləri çətinlik, aclıq və qıtlıq mühitinə baxmayaraq, inkar edənlər yenə də İslamiyyətin yayılmasını önləyə bilmədilər. Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz bu ağır şərtlər altında, böyük fədakarlıqlarla təbliğ vəzifəsini ən gözəl şəkildə yerinə yetirmişdi.
Üç ilin sonunda Qureyşli irəli gələnlər boykotu müxtəlif səbəblərlə sona çatdırmaq vəziyyətində qaldılar. Ancaq Müsəlmanlar əleyhində səy göstərməkdən imtina etmədilər. Bu dövrdə Məkkənin sözü dinlənən adlarından biri olan və Müsəlmanlığı qəbul etməməsinə baxmayaraq, Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)ı ilk gündən etibarən qoruyub dəstəkləyən əmisi Əbu Talib və Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)in xanımı Hz. Xədicənin vəfatı Qureyşlilərin cəsarətlərinin daha da artıb hərəkətə keçmələrinə səbəb oldu. Əbu Talibin mövqeyi səbəbiylə o zamana qədər Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)a istiqamətli bir cəhdində olmaqdan çəkinən Qureyşin qabaqda gələnləri, bu vəziyyətin ortadan qalxmasını fürsət bildilər. Peyğəmbər Əfəndimizin təbliğini dayandıra bilmək və Müsəlmanların dinlərini yaşaya bilmələrinə maneə törədə bilmək üçün hər cür zülm, təzyiq, işgəncə, hədələmə və əziyyət üsuluna müraciət etdilər.
İslamın təbliğinin onuncu ilində Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.s.), gedərək artan bu sözlü və fiziki təzyiqlər qarşısında Məkkə xaricindəki bir cəmiyyətə səslənməyə qərar vermişdir. Hz. Zeyd bin Hərisə ilə birlikdə Ərəbistanın əhəmiyyətli bölgələrindən biri olan Taifə gedərək oradakı Sakif qəbiləsini İslamiyyəti qəbul etməyə və onları Qureyş müşriklərinə qarşı Müsəlmanları qorumağa dəvət etmişdir. Taifdə qaldığı on gün boyunca qəbilənin irəli gələnlərinə İslamı izah etmişdir. Ancaq Lat adlı böyük bir bütə ibadət edən Taifliler arasında Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)in təbliğinə uyğun gələn olmamışdır. Rəsulullah, şəhərin qabaqda olan adlarıyla tək-tək danışmış, amma bu kəslərin cəhalət, qürur və düşmənlik içərisində olduğunu görmüşdür. Rəsulullah buradakı insanların Hz. Zeyd bin Hərisə və özünə qarşı yönəltdikləri sözlü və hərəkəti hücumlara qarşı səbr etmişdir.
Peyğəmbərimiz (s.ə.s.), hər an ölüm, işgəncə, aclıq və sürgün kimi hədələmələr altında yaşayan Məkkədəki Müsəlmanları, bu çətin şərtlərdən qurtarmaq üçün hər yolu sınamışdır. O dövrün çətin şərtləri altında, rəvayətlərdə bildirildiyi üzrə, Taifə getməsi və buradakı bütpərəst insanlara doğru yolu göstərə bilmək üçün əlindən gələn hər şeyi etməsi Rəsulullahın üstün əxlaqının təcəllilərindəndir. Necə ki burada da, rəvayətlərdə izah edildiyi üzrə bu cahil insanların müxtəlif əziyyətləriylə qarşı-qarşıya qalmışdır. Ancaq Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.s.) İslamiyyətin yayılması və Müsəlmanların təhlükəsizliyə qovuşması üçün bütün bunları gözə almış, fədakarlıqda bütün Müsəlmanlara nümunə olmuşdur.
Peyğəmbərimiz Məkkəyə dönüşündə Qureyşlilərin Müsəlmanlara təzyiqlərini şiddətləndirdiklərini görmüş və İslamiyyəti digər qəbilələrə təbliğə davam etmişdir. Həcc mövsümündə Məkkə ətrafında yerləşən ya da ilin müəyyən dövrlərində qurulan düşərgələri gəzməyə gələn Ərəb qəbilələriylə görüşmüş, Quranı izah edərək onları İslama dəvət etmişdir. Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) bu dövrdə də bir çox çətinliklə qarşılaşmış, amma Allah rizası üçün bütün bunlara gözəl bir səbir və təvəkküllə cavab vermişdir. Rəsulullahın İslama çağırdığı qəbilələr bəzən Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)a düşməncə rəftarlarla cavab vermişlər. Ancaq Rəsulullah bu çətin şərtlər altında da təbliğinə davam etmişdir. Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz (s.ə.s.) təbliğini edərkən, Əbu Ləhəb kimi müşriklərin əleyhdə icra etdikləri fəaliyyətlərə də etiraz etmək vəziyyətində qalmışdır. Eyni dövrdə Əbu Ləhəb də Məkkə ətrafına gələn qəbilələrlə görüşüb, Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) haqqında böhtan dolu sözlər söyləyərək onları təsir etməyə, Rəsulullahın təbliğini dinləmələrinə mane olmağa çalışmışdır.
Hz. Məhəmməd (s.ə.s.)in peyğəmbərliyinin 11-ci ilində Mədinədən gələn altı şəxsiyyət bir karvan Peyğəmbər Əfəndimizin təbliğinin vəsiləsiylə Müsəlman olmuşlar. Qəbilələri tərəfindən sevilən və söz sahibi olan bu kəslər Mədinəyə döndüklərində qohumlarını da İslama dəvət etmiş və qısa müddətdə İslamiyyət Mədinədə geniş ölçüdə yayılmışdır. Bu tarixdən sonrakı iki Həcc mövsümündə təkrar karvanlar halında Məkkəyə Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)la görüşməyə gələn Mədinəlilər, Allahın Rəsuluna bağlılıq və itaət sözü vermişlər. Mədinəlilərin Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)a beyət etdiyini eşidən Məkkəli müşriklər isə, Müsəlmanlara olan təzyiqlərini daha da artıraraq, Məkkəni iman edənlər üçün yaşanmaz hala gətirməyə çalışmışlar. Bu dövrdə Allahdan gələn vəhy üzərinə Hz. Məhəmməd (s.ə.s.) Məkkəli Müsəlmanlara Mədinəyə hicrət edəcəklərini bildirmişdir. Məkkəli müşriklər, Müsəlmanların Mədinədəki möminlərlə birləşərək böyük bir güc əldə edəcəkləri narahatlığıyla, Müsəlmanların hicrət etmələrinə də mane olmağa çalışmışlar. Kimilərini həbs edib işgəncə etmiş, kimilərinin də "yollarını kəsərək" onlara çətinlik çıxarmaq istəmişlər.
Peyğəmbərimiz (s.ə.s.) Allahın əmri gələnə qədər Hz. Əbubəkr və Hz. Əli ilə birlikdə Məkkədə bir müddət daha qalmışdır. Hz. Məhəmməd (s.ə.s.)in Allahın İlahi qoruması altında olduğundan qafil olan Əbu Cəhil, Əbu Ləhəb və inkar edənlərin digər qabaqda gələnləri, bir çox dəfə sınayıb müvəffəqiyyətsiz olduqlarını gördükləri halda, Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)a qarşı hərəkəti bir hücum daha tənzimləməyə qərar vermişlər. Bu məqsədlə Qureyşin hər qəbiləsindən güclü bir adam seçilmiş və bu kəslərin Hz. Məhəmməd (s.ə.s.)a qarşı birlikdə bir tələ hazırlamalarına qərar verilmişdir. Beləcə hər qəbilənin hadisəyə daxil olacağını və buna görə Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)in qəbiləsinin bu vəziyyətə qarşılıq verə bilməyəcəyini düşünmüşlər. Allah Quranda Peyğəmbər Əfəndimizə hazırlanan bu tələni belə bildirməkdədir:
(Ya Rəsulum!) Yadına sal ki, bir zaman kafirlər səni həbs etmək və ya öldürmək, yaxud da (Məkkədən) çıxardıb qovmaq üçün (Darunnədvədə) sənə qarşı hiylə qururdular. Allah da (onların bu hiyləsinə qarşı) tədbir tökdü. Allah tədbir tökənlərin ən yaxşısıdır! (Ənfal Surəsi, 30)
Ancaq Rəsulullah, ayədən də aydın olduğu üzrə, bütə ibadət edən müşriklərin bütün cəhdlərindən olduğu kimi, Allahın köməyiylə bu tələdən də qorunmuşdur. Bu hadisənin ardından Hz. Əbubəkr ilə birlikdə Mədinəyə doğru yola çıxan Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)a yeni bir tələ daha qurulmuş, Məkkənin qabaqda gələnləri Rəsulullahın arxasından ONU tapa bilmək üçün silahlı kəslər göndərmişlər. Ancaq Allahın İlahi qorumasıyla Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.s.)a qurulan bu tələ də boşa çıxmışdır. Allah Quranda Hz. Məhəmməd (s.ə.s.)in içərisində olduğu bu vəziyyəti belə bildirmişdir:
(Ey möminlər!) Əgər siz ona (Peyğəmbərə) kömək etməsəniz, Allah ona kömək göstərmiş olar. Necə ki, kafirlər onu (Məkkədən) iki nəfərdən biri (ikinin ikincisi) olaraq çıxartdıqları, hər ikisi mağarada olduğu və öz dostuna (Əbu Bəkrə): “Qəm yemə, Allah bizimlədir!” –dediyi zaman (göstərmişdi). O vaxt Allah ona bir arxayınlıq (rahatlıq) nazil etmiş, onu sizin görmədiyiniz (mələklərdən ibarət) əsgərlərlə müdafiə etmiş, kafirlərin sözünü alçaltmışdı. Yalnız Allahın sözü (kəlmeyi-şəhadət) ucadır. Allah yenilməz qüvvət, hikmət sahibidir! (Tövbə Surəsi, 40)
Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.s.)i dayandırmaq üçün qurulan tələlər əlbəttə ki bu qədərlə məhdud qalmamışdır. Əbu Ləhəb, Ümmü Cəmil və Əbu Cəhil kimi müşriklərin qabaqda gələnləri dərhal hər fürsətdə Rəsulu Əkrəm Əfəndimiz (s.ə.s.)a çətinlik çıxarmağa, ona əziyyət verməyə çalışmış və bir çox dəfə öldürmə cəhdində olmuşdular.Allahın Rəsuluna və haqq dinə qarşı çirkin cəsarət göstərən bu kəslər haqqında Allah ayələrdə belə bildirmişdir:
Əbu Ləhəbin əlləri qurusun, qurudu da! (Və ya: Əbu Ləhəbin əlləri qurusun, o ölsün!) (Qiyamət günü) ona nə mal-dövləti fayda verəcək, nə də qazandığı (və ya: oğul-uşağı). O, alovlu atəşə girəcəkdir. Onun odun daşıyan (Peyğəmbərlə düşmənçilik edən, adamlar arasında söz gəzdirən) övrəti də həmçinin! Onun (övrətinin) boğazında xurma lifindən hörülmüş ip (və ya: yetmiş arşın uzunluğunda zəncir) olacaqdır! (Məsəd Surəsi, 1-5)
Peyğəmbər Əfəndimiz (s.ə.s.), bir tərəfdən bütpərəst qövmünün bu rəftarlarına qarşı mübarizə edərkən bir tərəfdən də gözəl əxlaqıyla, fədakarlığı, dayanıqlılığı və təslimiyyəti ilə ətrafındakı bütün Müsəlmanlara nümunə olmuşdur. Hədislərdə Rəsulullahın üstün əxlaqı və comərdliyi belə bildirilməkdədir:
Rəsul (s.ə.s.) xeyr işlərində insanların ən comərdi idi. Peyğəmbər (s.ə.s.) xeyr cəhətdən əsməkdə olan küləkdən belə daha comərd idi. 45
Özündən bir şey istənildiyi zaman əsla "yoxdur" deməzdi və özündən istənilən heç bir şeyi əsirgəməzdi. 46
"Rəsulullah (s.ə.s.) insanların ən cömərdi, ən cəsuru və şücaətlisi idi. "47
Əbu Zərr mənə bunları söylədi: "Ey qardaşımın oğulu! Mən Hz. Peyğəmbərin yanına getmişdim. Əlimdən tutaraq mənə "Ey Əbu Zərr! Uhud Dağı qədər qızıl və gümüşüm olsa ölmədən əvvəl bir dənəsini belə buraxmadan Allah yolunda infak etməyi istəyərdim" buyurdular. 48
Digər bir hədisdə isə Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)in Hz. Aişəyə belə buyurduğu rəvayət edilməkdədir:
"Malı yığıb da xərcləmə barəsində xəsis davranma ki Allah ruzisini səndən kəsər, saxlayıb əlində infak etmədən tutma ki Allah da səndən daşınmağa çağırar. "49
Bir başqa hədisdə isə Peyğəmbərimiz (s.ə.s.)in bu mövzudakı üstün əxlaqı belə izah edilməkdədir:
Aişə (r.a.)a dedim: "Rəsulullah (s.ə.s.) ailəsinin içində necə idi?" Cavab verdi: "İnsanların ən yumşağı, insanların ən cömərdi idi. Gülərüzlü və təbəssüm sahibi idi. .."50
Müsəlmanlara üstün əxlaqıyla ən gözəl şəkildə nümunə olan Rəsulullah (s.ə.s.), bir xütbəsindəki sözləriylə möminləri comərdliyə belə təşviq etmişdir:
Bir xütbəsində Allaha həmdi sənalar etdikdən sonra; "Ey insanlar! Yaxşı bilin ki Allah Təala sizlərə din olaraq İslamı seçmişdir. İslamınızı comərdlik və gözəl əxlaqla bəzəyin. Bilmənizi istəyərəm ki, comərdlik kökü cənnətdə, budaqları isə dünyada olan bir cənnət ağacıdır. İçinizdən comərdlik edənlər o budaqlardan birinə yapışmış olub, bu budaq onu cənnətə aparacaq. Xəsisliyə gəlincə, o da kökü cəhənnəmdə, budaqları isə bu dünyada olan bir ağacdır. Ki xəsislik edərək öz budaqlarından birinə yapışanı cəhənnəmə aparar." Daha sonra Peyğəmbər (s.ə.s.) iki dəfə; "Allah yolunda comərd olun" buyurdular. 51
(məqalə harun yahya)
