Ümumi Türk Tarixi (Azerice)

[KutluBozkurt]

Orhun Yazıtlarında qullanılan dil, Türk dilinin və Türk xalqlarının çox əvvələ dayandığını göstermektedir. Hunlar əvvəli Türk toplulukları haqqında,

* Karasuk mədəniyyəti
* Afayesnova mədəniyyəti
* Andrenova mədəniyyəti
* Anav mədəniyyəti

olaraq adlandırılan dört ana bölgədən bəhs edilmekdədir. Ön-Türklər haqqında Şölgentaş, Kurgan, Pazırık kalıntıları bulunmaktadır.

Ön-Türkler Orta Asya'daki iqlim dəyişikler yüzünden yerleşik hayattan, köçmən həyətə geçmek zorunda kalmışlardır. Özlərinə yazlıq və qışlıq bölgeler tayin etmişlerdir. Ön-Türklər ilə ələqalı yapılan araştırmalarda yerleşik mədəniyyətə aid objelere rastlanılmaktadır. Ön-Türkler'de geyik ön plana çıkmaktadır. Türk kavimleri atla göçebe hayata geçtikten sonra tanışmıştır. Ön-Türklərə aid mağara resimlerinde "geyik boynuzu takmış at figürlerine" rastanılmaktadır. Bu durum, Türklerin ata geçiş dönemi yaşadıklarını göstermektedir.


Orta Asya'da görülen iqlim değişiklikleri, Türk kavimlerinin ilk göç hareketlerine sebep olmuştur. Hint yarımadasına, Ortadoğu'ya, Karadeniz'in kuzeyine, Çin'e, Sibirya'nın kuzeyine doğru göçler yaşanmış ve Türk kavimleri oradaki halkların içine karışmışlardır. Göçü tercih etmeyen Türk kavimleri ise Orta Asya'nın değişen koşullarına adapte olmaya çalışmışlardır.

M.Ö. 400 yıllarında Saka ya da İskit olarak adlandırılan Qərbi Türkistan və Qara dəniz çevresinde kurulan və Orta Asya'nın daxillərinə doğru uzanan devlete ait buluntularda Türk mədəniyyətini yansıtan objelere rastlanılmaktadır. Bu durum, Sakaları oluşturan xalqın bir kısmının və ya Saka devletinin Türk olduğu yönünde düşüncelere sebep olmaktadır. Tarix bilimcilerin bir kısmı ve Türkolog'lar Sakaların Türk olduğunu ileri sürmektedir. Hun devletinin ise Sakaların çöküntüye geçmesiyle doğu kanadını idare edenlerin ve doğu kanadı xalqlarının kurduğu bir dövlət olduğu görüşünü benimsemektedirler.


16 BOYUK DEVLET:

Böyük Hun İmperiyası M.Ö. 204 - M.S. 216
Qərbi Hun İmperiyası M.Ö. 40 - 216
Avropa Hun İmperiyası 375 - 454
Ağ Hun İmperiyası 420 - 562
Göytürk İmperiyası 552 - 743
Avropa Avar İmperiyası 565 – 803
Xəzər xanlığı 651 – 983
Uyğur Dövləti 744 – 1335
Qaraxanlı dövləti 840 – 1212
Qəznəvilər dövləti 963 – 1183
Böyük Səlcuq imperiyası 1040 – 1157
Xarəzmşahlar dövləti 1157 – 1231
Qızıl Orda dövləti 1227 – 1502
Osmanlı imperiyası 1299 – 1922
Teymur imperiyası 1370 – 1507
Böyük Moğol imperiyası 1526 – 1858

Digər İmperatorluqlar

Şərqi Göytürk imperiyası 582 - 630
Qərbi Göytürk imperiyası 582 - 630
İkinci Göytürk imperiyası 681 - 744
Əyyubilər dövləti 1171 - 1348
Dehli sultanlığı 1206 - 1413
Çağatay dövləti 1227 - 1370
Misir Məmlük dövləti 1250 - 1517
Elxanilər dövləti 1256 – 1336
Səfəvilər dövləti 1501 - 1722

Dövlətlər

Çu Devleti M.Ö. 1050 - 249
Kuzey Hun Devleti 48 - 156
Güney Hun Devleti 48 - 216
Asya Avar Devleti 216 - 552
Birinci Chao Hun Devleti 304 - 329
İkinci Chao Hun Devleti 328 - 352
Tabgaç Devleti 386 - 557
Kuzey Liang Hun Devleti 401 - 439
Hsia Hun Devleti 407 - 431
Lov-lan Hun Devleti 442 - 460
Doğu Tabgaç Devleti 534 - 557
Batı Tabgaç Devleti 534 - 557
Dokuz Oğuz Devleti ? - ?
Otuz Oğuz Devleti ? - ?
Onogur Devleti ? - ?
Türgiş Devleti 717 - 766
Karluk Devleti 766 - 1215
Kırgız Devleti 840 - 1207
Tolunğulları 868 - 905
Sacilər dövləti 879-941
Macarlar Devleti 896 - 955
Kansu Uygur Devleti 905 - 1226
Liang Şa-t'o Türk Devleti 907 - 923
Doğu Türkistan Turfan- Uygur Devleti 911 - 1368
Tana Şa-t'o Türk Devleti 923 - 936
Akşitler 935 - 969
Tsin Şa-t'o Türk Devleti 937 - 946
Oğuz Yabgu Devleti ? - 1000
Doğu Karahanlı Devleti 1042 - 1211
Batı Karahanlı Devleti 1042 - 1212
Fergana Karahanlı Devleti 1042 - 1212
Suriye Selçuklu Devleti 1092 - 1117
Kirman Selçuklu Devleti 1092 - 1187
Türkiye Selçuklu Devleti 1092 - 1307
Irak Selçuklu Devleti 1157 - 1194
Basaraba Türk Devleti 1330 - 1360
Ağqoyunlular 1350 - 1507
Qaraqoyunlular 1380 - 1469
Əfşarlar 1736 – 1802
Qacarlar 1794 - 1925

Anadolu Bəylikləri

Mengüçlü Bəyliyi 1072 - 1277
Çaka Bəyliyi 1081 - 1098
Dilmaçoğulları Bəyliyi 1085 - 1192
Çubukoğulları Bəyliyi 1085 - 1092
Danişməndli Bəyliyi 1092 - 1178
Saltuklu Bəyliyi 1092 - 1202
İnaloğulları Bəyliyi 1098 - 1183
Ahlatşahlar Bəyliyi 1100 - 1207
Artuklu Bəyliyi 1102 - 1408
Erbil Bəyliyi 1146 - 1232
Çobanoğulları Bəyliyi 1227 - 1309
Karamanoğulları Beyliği 1256 - 1483
İnançoğulları Beyliği 1261 - 1368
Sâhipataoğulları Beyliği 1275 - 1342
Pervaneoğulları Beyliği 1277 - 1322
Tacettinoğulları ? - ?
Canikoğulları ? - ?
Menteşeoğulları Beyliği 1280 - 1424
Candaroğulları Beyliği 1299 - 1462
Karesioğulları Beyliği 1297 - 1360
Germiyanoğulları Beyliği 1300 - 1423
Hamitoğulları Beyliği 1301 - 1423
Saruhanoğulları Beyliği 1302 - 1410
Aydınoğulları Beyliği 1308 - 1426
Tekeoğulları Beyliği 1321 - 1390
Ramazanoğulları Beyliği 1325 - 1608
Eretna Bəyliyi 1335 - 1381
Dulkadıroğulları Beyliği 1339 - 1521
Dobruca Türk Beyliği 1354 - 1417
Qazi Bürhanəddin Əhməd Bəyliyi 1381-1398
Eşrefoğulları Beyliği ? – 1326
Berçemeoğulları Beyliği ? - ?
Yarluklular Beyliği ? - ?

Atabəyliklər

Böriler 1117 - 1154
Zengiler 1127 - 1259
Eldənizilər 1136 - 1225
Salgurlular 1147 - 1284

Xanlıqlar

Sibir Hanlığı 515 - 576
Büyük Bulgarya Hanlığı 630 - 665
İtil Bulgar Hanlığı 665 - 1391
Peçenek Hanlığı 860 - 1091
Tuna Bulgar Hanlığı 981 - 864
Uz Xanlığı 1000 - 1068
Kuman-Kıpçak Hanlığı 1098 - 1239
Şeybani Hanlığı 1506 - 1599
Özbek Hanlığı 1428 - 1599
Kazak Hanlığı ? - ?
Kazan Hanlığı 1437 - 1552
Kırım Hanlığı 1440 - 1475
Kasım Hanlığı 1445 - 1681
Astrahan Hanlığı 1466 - 1554
Nogay Hanlığı ? - ?
Hive Hanlığı 1512 - 1920
Küçüm Sibir Hanlığı 1556 - 1600
Buhara Hanlığı 1599 - 1785
Qarabağ Xanlığı 1748 - 1805
Kaşgar-Turfan Hanlığı 1800 - 1877
Hokand Hanlığı 1710 - 1876
İrəvan Xanlığı 1780 - 1828
Kırgız Hanlığı 1800 - 1876
Kazak Kırgızları Hanlığı 1800 - 1876
Türkmenistan Hanlığı 1860 - 1885

Cümhuriyyətler

Qərbi Trakya Türk Cümhuriyyəti 1913 - 1913
Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti 1918 - 1920
İdil Ural Devleti 1918 - 1919
Şərqi Türkistan Cümhuriyyəti 1920 - 1925, 1932 - 1934, 1944 - 1949
Tannu Tuva Halk Cümhuriyyəti 1921 - 1944
Hatay Dövləti 1938 - 1939
Cenubi Azərbaycan Muxtar Cümhuriyyəti 1945 - 1946

Günümüz

Cümhurriyyətlər

Türkiyə Respublikası 1923 -...
Şimali Kipr Türk Respublikası 1983 -...
Azərbaycan Respublikası 1991 -...
Qazaxıstan Respublikası 1991 -...
Qırğızıstan Respublikası 1991 -...
Özbəkistan Respublikası 1991 -...
Türkmənistan Respublikası 1991 -...

Muxtar Türk Qurumları

Şərqi Türküstan 1928 -...
Dağıstan 1991 -...
Karaçay 1991 -...
Balkar 1991 -...
Qırım 1991 -...
Tatarıstan 1991 -...
Çuvaşıstan 1991 -...
Başqırdıstan 1991 -...
Saxa Respublikası 1991 -...
Altay Respublikası 1991 -..
Xakasiya 1991 -...
Tuva 1991 -...
Qaraqalpaq 1991 -...
Qaqauz 1991 -...
Taymir 1991 -...

[Hayalet1741]

sağol paylaşşım için

[ipek_tr]

bilgiler için tşkler

[doktorT]

sağol kardeşim