Metafizika

[zeynalov_]

Metafizika (qd-yun μετά (metá)-sonra, φυσικά (physiká)-təbiət, fizika) - Təbiətin və dünyanın strukturu haqqında fəlsəfənin bölməsi. Dialektikanın əksidir.
Metafizika termini mənası "təbiətdən sonra", "təbiətdən sonra gələn" mənasını verir və öz başlanğıcını Aristotelin əsərlərindən götürür. Aristotelin əsərlərinin külliyatında onun fəlsəfi fikirləri təbiət elmlərinə aid hissədən sonra gəldiyi üçün şərti olaraq "metafizika-təbiətdən sonra gələn" kimi işarələnmişdir. Zaman keçdikcə yunan dilində ki meta- ("sonra") prefiksi "üstündə; yüksəkdə; hüduddan kənar" mənalarını verməyə başlamışdır.

bes sizin metafizikaya munasibətiniz necədir?

Bütün hadisələri mexaniki səbəblərlə şərh anlayışı...

Antikçağ Yunan düşüncəsində Abdera mütəfəkkirləri adıyla xatırlanan, Leukippos və Demokritos təbiəti hal fərqliləşmələriylə ibarət olan bir səbəbdənlik anlayışı içində gördülər. Hava, su vs. kimi atom formalarını böyüklük və kiçiklikləriylə, bərabər deyişlə hallarıyla bir-birindən ayırır, fərqliləşdirirdilər. Onlara görə kainat, sonsuz keçmişdən sonsuz gələcəyə qədər bir-birlərinə çarpıb bir-birlərini itələməklə devinen bir atomlar yığını idi. Hər şey, bu çarpma və itələməklə reallaşan yer dəyişdirmə nəhəngimi (mexaniki devim)ın məcburi nizamı içində idi. Yoxdan mövcudluq və vardan yox olma deyə bir şey yox idi, hər şey bu çarpma və itələmə nəhəngimiylə birləşən (doğum) və ayrılan (ölüm) özdeksel atomlardan meydana gəlirdi, bu meydana gəlmə ilksiz və sonsuz idi. Kainat, aralıqsız və davamlı bir səbəbdənlik zənciri içində axıb gedirdi. Ruh, bütün duyğu hissləri, bütün düşünmə də özdeksel atomdan ibarət idi. Atomlar nahamar, düz, bucaqlı, təkər, yumru, əyri müyrü, qan tərəfindən, çəngəl formasındaidilər və saysız idilər. Bölünməz (atom) və parçalana bilməzdilər. "atomlar sonsuz boşluq içində bir-birindən ayrılmış; forma, böyüklük, duruş, sıralanma baxımından bir-birindən fərqli olaraq boşluqda süründürülürlər, bir-birləri üzərinə gələrək vuruşurlar. Bir hissəs(n)i bir-birindən uzağa atılarkən bir başqa hissəs(n)i formaların , böyüklüklərin, duruş və dizilişlerin simmetriyasına görə bir-birləriylə hörülüb qalırlar" idi. Abdera mütəfəkkirlərinin bu özdekçi atom təlimlərində kainat mexaniki nəhəngimlə açıqlanmaqdadır. Bu mexaniki nəhəngimli məcburi olaraq bir səbəbdənlik zənciri meydana gətirər, çarpan niyə/səbəb və özünə çarpılan nəticədir. (itələyən və itələnilən). Bu səbəbdənlik zənciri də məcburi olaraq bir aralıqsızlığı , bərabər/yoldaş deyişlə davamlılığı tələb edir; özünə çarpılan da bir başqasına da çarparaq onun səbəbi olacaq və bir nəticə meydana gətirəcək, bu vuruşmalı nəhəngim araya heç bir kəsilmə girmədən beləcə sürüb getmək məcburiyyətindədir. Qısaca mekanizm , kainatı bütün varlıqların bir səbəbdənlik zənciriylə bir-birlərinə bağlı olduqları, davamlı bir yer dəyişdirmə nəhəngimiylə şərh anlayışıdır. Budursa verəni bir maşın nizamı içində görməkdir, təbiət çarpma qanunlarına görə işləyən bir maşındır. Nəhəngim özdeğim ehtiva etdiyi bir güc deyil, ona çöldən verilər; buna görə də meydana gəlmə mərhələləri bir-birinin içindən çıxmaz, yan-yana düzülər. Demək ki təbiətdəki bütün dəyişmələr dialektika deyil mexanikidir.

Bu mexanikiçi şərh, təbiətdə özdekten başqa heç bir element tanımamasına baxmayaraq, idealist bir şərhdir. Mexaniki hərəkətin sıraladığı niyə/səbəb-nəticə silsilə/serialı məcburi olaraq ilk və son ereği tələb edir, budursa metafizikas(n)ı tələb etmək deməkdir. necə ki mexanikiçi özdekçilik, özdeği ilk devindiren xarici gücün tanrı olduğunu irəli sürmüşdür.
Mexanikiçi Gerekircilik: hər cür səbəbi mexaniki səbəbə indirgeyen və təsadüfü səbəbdənlik sayaraq yadırğayan gerekircilik anlayışı... Elmin təməli olan gerekircilik (determinizm) XVIII və XIX əsrlərdə fizikaçı Newtonun mekaniğinden təsirlənərək mexanikiçi bir anlayışa yönəlmişdir. Gerekirciliğe görə hər olğunun bir səbəbi vardır. Mexanikiçi gerekirciliğe görədirsə bu niyə/səbəb mexanikidir və bir-birindən müstəqil bir niyə/səbəb nəticə zənciri halında davamlı olaraq təkrarlanar. Eyni səbəblər eyni nəticələri doğurarlar, öz səbəbiylə təyin olunan, nəticə də öz səbəbiylə eyniləşər və özüylə eyni olan yeni bir nəticə meydana gətirər. Bu deməkdir ki inkişaf (təkamül) və sıçrama (inqilab) qeyri-mümkündür.

Mekaniğin təməl qanunları olan dinamik qanunlara görə müəyyən bir vəziyyət müəyyən və məcburi vəziyyətlər zəncirini meydana gətirər və müəyyən bir vəziyyət bilinincə bu vəziyyətin meydana gətirəcəyi daha sonra ki vəziyyətlər bilinə bilər. Bu təməldən yola çıxan Laplace ki mexanikiçi gerekirciliğe Laplaceçi gerekircilik də deyilir. Təbiəti hərəkətə gətirən bütün gücləri və təbiəti təşkil edən bütün varlıqların bir-birlərinə qarşı olan vəziyyətlərini müəyyən bir anda belə biləcək və bunları riyaziyyat düsturlara bağlaya biləcək bir öke hazırlayar və belə bir öke olsaydı kainatın ən böyük cisimlərindən ən kiçik cisimlərinə qədər hamısının hərəkətlərini riyaziyyat düsturlarda asanlıqla yığa bilər və gələcəyi də keçmişi də gözlərimizin önünə sərə bilərdi" deyər. Laplacenin bu ökesinin Laplacenin cini adı verilər.

[Amiqo_100M]

bu kitab türkcədir, ona görə də oxuyanda çox şeyi anlaya bilmirəm. ..hamıya məsləhət görərdim bu kitabı tapıb oxusunlar, inanın ki dünyaya baxışınız dəyişəcək...
ancaq bir bunu başa düşür ki insan gör biz nə qədər geridəyik .... müasir fizika Allahı qəbul eləyir. ancaq hələ də bizim dərslikdə Nyuton keçirilir və ondan başqa da heç nə bilinmir.

[Xeyallarim]

doqrudan da oxuduqda cox boyuk bir heqiqetle uz uze durursan , meselen :

Yoxdan mövcudluq və vardan yox olma deyə bir şey yox idi, hər şey bu çarpma və itələmə nəhəngimiylə birləşən (doğum) və ayrılan (ölüm) özdeksel atomlardan meydana gəlirdi, bu meydana gəlmə ilksiz və sonsuz idi.


atomlar sonsuz boşluq içində bir-birindən ayrılmış; forma, böyüklük, duruş, sıralanma baxımından bir-birindən fərqli olaraq boşluqda süründürülürlər, bir-birləri üzərinə gələrək vuruşurlar. Bir hissəs(n)i bir-birindən uzağa atılarkən bir başqa hissəs(n)i formaların , böyüklüklərin, duruş və dizilişlerin simmetriyasına görə bir-birləriylə hörülüb qalırlar"


tesekkur cox maraqlidir