Qutbluk nəzəriyyəsi (polarity theory) olaraq da adlandırılan və ideologiya-şəxsiyyət əlaqələrini irdələyən bu nəzəriyyə, Qərb düşüncəsində ideologiyanın yeni bir anlayışlaşdırmasını təqdim edən Tomkins (1963, 1982) tərəfindən qarşıya qoyulmuşdur.
Tomkinsə görə, humanist və normatif yönümlər arasında bir qütbləşmə vardır: Sağ və sol dünya görüşlərini də ayırdeden bu qütbləşmə, teologiya, metafizik, riyaziyyat anlayışları, estetik nəzəriyyələri, siyasət qaydaları, epistemoloji, uşaq yetişdirmə tutumları, psikoterapi yanaşmaları kimi həyatın hər sahəsində fərqli yanaşmalara gətirib çıxarmaqdadır. Fərd, qrup və mədəniyyətə bağlı ideologiyalar, humanizm və normativizm ölçülərinə görə aydın olub təsnif edilə bilər.
Tomkinsin təyin etdiyi şəkliylə, insanı, təsirli, yaradıcı, düşünən və arzulayan bir varlıq olaraq görən humanist yönüm, onu özündən hərəkətlə anlayan bir yanaşmanın ifadəsidir. Buna qarşılıq normatif yönüm, həqiqəti, insandan müstəqil olaraq təyin etmə meylindədir; Bu anlayışda insan, öz xaricində təyin olunmuş qaydalar, normalar sisteminə və həqiqətin dünyasına uyğun gəlmə potensialıyla aydın ola bilər.
Fərqli şəxsiyyət və ideologiyalar, normatif-hümanist ya da sağ-sol qütbləri arasında uzanan bir davamlılıq xətti (continuum) boyunca yerləşdirilə bilər. Bu çərçivədə sağ-sol şəxsiyyət fərqlilikləri, ideo-affektif strukturlar ya da qısaca "qəliblər" olaraq təyin olunar.
Bu qəliblər, bir çox sahədə təsirini göstərməkdədir. Məsələn fərqli uşaq yetişdirmə yanaşmaları, bir ucunda uşağın ətrafa uyğunlaşmasına və itaətinə ağırlıq verən bir təhsil anlayışı, o biri ucunda isə uşağın öz həqiqətinin ortaya çıxarılmasına, özünü ifadə etməsinə ağırlıq verən təhsil anlayışlarının ol/tapıldığı bir xətt üzərində mövqeləndirilə bilər.
Normatif-hümanist tutumlar, bilinən digər bəzi psixo-ictimai dəyişənlərlə də əlaqəli görünməkdədir. Necə ki ölkəmizdə edilən bir araşdırmada Göregenli (2000), normatif-hümanist meyllər ilə avtoritarlıq arasında müsbət bir əlaqə olduğunu təyin etmişdir.