Ağı*lın iti*rilməsinə sə*bəb olan amillərdən bi*ri də his*sə qa*pıl*maq, xə*yal*pər*vər*lik, ya da baş*qa adı ilə de*sək, ro*man*tizm*dir. Mə*sə*lən, sev*gi an*la*yı*şı*nın həm his*si, həm də əq*li şək*li ola bi*lər. His*si sev*gi bəs*lə*yən in*san se*vil*mə*yə əs*la la*yiq ol*ma*yan in*san*la*ra, ya da can*sız əş*ya*la*ra sev*gi du*yar. Xalq ara*sın*da özü*nə əziy*yət çək*di*rən, özü*nə də*yər ver*mə*yən in*san*la*rın se*vil*mə*si mən*ti*qi yer al*mış*dır.Bu*nun ək*si*nə ola*raq, mö*mi*nin sev*gi*si ta*ma*mi*lə ağ*lı*na gö*rə*dir. Sev*di*yi in*sa*nı, on*da*kı gö*zəl xü*su*siy*yət*lə*ri (bu xü*su*siy*yət*lər Qu*ran*da bil*di*ri*lən «iman əla*mət*lə*ri», ya da «mö*min xü*su*siy*yət*lə*ri»dir) araş*dı*rıb gö*rə*rək se*vər. Se*vil*mə*yə la*yiq ol*ma*yan bir in*sa*na isə əs*la sev*gi bəs*lə*məz. Qu*ran*da his*si sev*gi*nin təh*lü*kə*si*nə da*ha çox diq*qət ye*ti*ri*lir. «Mum*tə*hi*nə» su*rə*sin*də Al*lah be*lə bu*yu*rur:
«Ey iman gə*ti*rən*lər! Nə mə*nim düş*mə*ni*mi, nə də özü*nü*zün düş*mə*ni*nizi dost tu*tun! On*lar si*zə gə*lən haq*qı in*kar et*dik*lə*ri hal*da, siz on*lar*la dost*luq edir*si*niz.Siz Rəb*bi*niz olan Al*la*ha iman gə*tir*di*yi*niz üçün on*lar Pey*ğəm*bə*ri və si*zi yurd*la*rı*nız*dan çı*xar*dır*dı*lar. Əgər siz Mə*nim yo*lum*da və Mə*nim ri*za*mı qa*zan*maq uğ*run*da ci*ha*da çıx*mı*sı*nız*sa Mə*nim düş*mən*lə*ri*mi dost tut*ma*yın. Siz on*lar*la giz*lin*də dost*luq edir*si*niz. Mən si*zin giz*li sax*la*dı*ğı*nız və aş*kar et*di*yi*niz hər şe*yi bi*li*rəm. Siz*dən kim bu*nu et*sə, o, şüb*hə*siz ki, haqq yol*dan az*mış*dır!(«Mum*tə*hi*nə» su*rə*si, 1).
Ayə*də ve*ri*lən «Nə mə*nim düş*mə*ni*mi, nə də özü*nü*zün düş*mə*ni*ni dost tu*tun! On*lar si*zə gə*lən haq*qı in*kar et*dik*lə*ri hal*da, siz on*lar*la dost*luq edir*si*niz. Siz Rəb*bi*niz olan Al*la*ha iman gə*tir*di*yi*niz üçün on*lar Pey*ğəm*bə*ri və si*zi (yurd*la*rı*nız*dan) çı*xar*dır*dı*lar» ifa*də*si ilə el*çi*yə düş*mən olan bi*ri*nə sev*gi gös*tər*mə*yin ağıl*dan uzaq ol*du*ğu bil*di*ril*miş*dir.
Bu və*ziy*yət*də be*lə in*san*la*ra sev*gi gös*tər*mə*yin tək bir açıq*la*ma*sı var*: his*sə qa*pıl*maq.
Bu təh*lü*kə*yə baş*qa ayə*lər*də də diq*qət ye*ti*ri*lir. Mə*sə*lən, Hz.Nuh tu*fan*dan xi*las ol*maq üçün Al*la*ha inan*ma*yan oğ*lu*nun ba*ğış*lan*ma*sı*nı Al*lah*dan di*lə*miş*dir, hal*bu*ki Al*lah Hz.Nu*ha oğ*lu*nun in*kar*çı*lar*dan ol*du*ğu*nu və ona sev*gi bəs*lə*mə*mə*si*ni vəhy et*miş*dir.
Ağıl an*caq gö*zəl əx*laq*lı, yə*ni se*vil*mə*yə la*yiq in*san*la*rı sev*mə*yi tə*ləb edir. Do*la*yı*sı i*lə, bir mö*min üçün Al*la*hı, ya da Onun hökm*lə*ri*ni ta*nı*ma*yan bir in*sa*nın se*vil*mə*si müm*kün de*yil*dir. Bu cür sev*gi an*caq ca*hil mə*də*niy*yə*tin*dən qay*naq*la*nan his*si bir sev*gi ola bi*lər.
Hz.Nuh və Hz.Lu*tun xa*nım*la*rı da in*kar et*miş və Al*la*hın əza*bı ilə cə*za*lan*dı*rıl*mış*dı*lar. Hz.Lu*tun yaşadığı az*ğın qövm də hə*lak edil*miş*dir. Ölüm*dən əv*vəl Hz.Lu*ta mə*lək*lər ge*cə şə*hə*ri tərk et*mə*si*ni, an*caq xa*nı*mı*nı bu*ra*da qo*yub get*mə*si*nin gə*rək ol*du*ğu*nu bil*dir*miş*di*lər. Hz.Lut da heç tə*rəd*düd gös*tər*mə*dən ra*zı*laş*mış*dır.
«İn*san*la*rın içə*ri*sin*də Al*lah*dan qey*ri*lə*ri*ni şə*rik qo*şub, on*la*rı Al*la*hı se*vən ki*mi se*vən*lər də var*dır. Hal*bu*ki iman gə*ti*rən*lə*rin Al*la*ha mə*həb*bə*ti da*ha qüv*vət*li*dir. Əgər zülm edən*lə*rin vax*tın*da gö*rə*cək*lə*ri əzab*dan xə*bər*lə*ri ol*say*dı, on*lar bü*tün qüd*rə*tin Al*la*ha məx*sus ol*du*ğu*nu və Al*la*hın əza*bı*nın şid*dət*li ola*ca*ğı*nı bi*lər*di*lər» («Bə*qə*rə» su*rə*si, 165).
Ayə*də bil*di*ril*di*yi ki*mi, mö*min*lər hə*qi*qə*tən Al*la*hı se*vər*lər. İn*san*la*ra olan sev*gi*lə*ri bu*nun bir ifa*də*si*dir. Mö*min*lər an*caq iman gə*ti*rən*lə*ri se*vər*lər, çün*ki on*lar Al*la*hın əmr et*di*yi əx*la*qı ya*şa*yan in*san*lar*dır. İn*kar edən*lər isə öz hə*ris*lik*lə*ri*nə uy*muş, Al*lah*dan uzaq*laş*mış*lar. İn*kar*çı*lar isə hər var*lı*ğı, hər can*sız əş*ya*nı Al*lah*dan ası*lı ol*ma*yan, müs*tə*qil bir var*lıq zənn edər və hər bi*ri*nə müs*tə*qil sev*gi bəs*lə*yər*lər. Bu sev*gi, ayə*də bil*di*ril*di*yi ki*mi, «Al*la*ha şə*rik qoş*maq», yə*ni büt*pə*rəst*lik*dir.
Qu*ran*da his*sə qa*pıl*ma*ğa əks ki*mi ve*ri*lən nü*mu*nə*vi dav*ra*nış*lar yal*nız sev*gi ilə bağ*lı de*yil*dir. Hz.Mu*sa*nın ana*sı*na vəhy gə*lər*kən dü*şün*mə*dən uşa*ğı su*ya bu*rax*ma*sı («Qə*səs» su*rə*si, 7), mö*min*lə*rin qəzəblərini boğmaları («Ali-İm*ran» su*rə*si, 134), sev*dik*lə*ri şe*yi infak et*mə*lə*ri, yəni Allah yolunda xərcləmələri («Ali-İm*ran» su*rə*si, 92), baş*la*rı*na gə*lən hər hansı bir ha*di*sə*yə görə kədərlənməmələri («Hə*did» su*rə*si, 23) ki*mi bir çox nü*mu*nə*lər var*dır. Lakin burada yan*lış an*laşılma olmamalıdır: his*sə qa*pı*lan ol*ma*maq his*siz ol*maq de*mək de*yil*dir. Ək*si*nə, mö*min*lər həs*sas in*san*lar*dır. Qu*ran*da da Hz.İb*ra*hi*min «çox həs*sas və yum*şaq xa*siy*yət*li» («Töv*bə» su*rə*si, 114) ol*du*ğu bil*di*ril*miş*dir. Yan*lış olan ca*hil mə*də*niy*yə*tin*dən do*ğan la*zım*sız yerə his*sə qa*pıl*maq*dır. Bu, hiss*lə*rin ağ*lın qar*şı*sı*na keç*mə*si və in*sa*nı di*nin la*zım bil*di*yi çər*çi*və*dən kə*na*ra çı*xar*ma*sı ilə ger*çək*lə*şir. Bu*ra*da*kı hiss ruh*dan de*yil, nəfs*dən do*ğan bir hiss*dir.
Cə*miy*yət*də bu*nun fərq*li nü*mu*nə*lə*ri*ni gör*mək müm*kün*dür. Gənc qı*zın duyğusal dav*ra*nış*la*rı bun*lar*dan bi*ri*dir. Belə mə*də*niy*yət*də düz*gün ol*ma*yan sev*gi an*la*yı*şı var*dır. Sev*di*yi in*sa*nın ru*hu*nu, xa*rak*te*ri*ni de*yil, imi*ci*ni se*vərlər. Mə*sə*lən, «ro*man*tik ava*ra», ya da «bə*yaz at*lı şah*za*də» ki*mi mə*lum qə*lib*lər var*dır. Bu*ra*da se*vi*lən o in*sa*nın xa*rak*te*ri de*yil, bu cür qə*bul edi*lən yan*lış imic*lər*dir. Bu da cə*miy*yə*tin ver*di*yi dü*şün*cə*nin nə*ti*cə*si*dir.
Bun*dan baş*qa, his*sə qa*pıl*ma*ğa da*ir di*gər nü*mu*nə*lər də nə*zə*rə çar*pır. Me*lan*xo*lik, ara*bes*ka mə*də*niy*yə*ti ki*mi. Bu mə*də*niy*yət*də qəm-qüs*sə*dən qə*ri*bə zövq alı*nır. Dərd, üzün*tü, iz*ti*rab çək*mək zövq*lü bir şey ki*mi də*yər*lən*di*ri*lir. Ək*sər in*san*lar si*qa*ret çək*mə*yə bu mə*də*niy*yə*tin tə*si*ri altında baş*la*yırlar. Bu son də*rə*cə zə*rər*li alış*qan*lıq ta*ma*mi*lə təl*qin*dən irə*li gə*lir. Bu möv*zu*da çə*ki*lən film*lə*rə ba*xı*la*raq vər*diş ha*lı*na gə*ti*ri*lir.
Bu*ra*ya qə*dər misal gə*tir*di*yi*miz bir ne*çə nü*mu*nə*dən də gö*rün*dü*yü ki*mi, əs*lin*də romantik ruhi halın heç bir mən*ti*qi yox*dur. Bu, dü*şü*nən hər bir in*sa*nın asan*lıq*la an*la*ya bi*lə*cə*yi hə*qi*qət*dir.
(məqalə harun yahya)
Yetkileriniz
LinkBack URL
About LinkBacks
Alıntı ile cevapla
Yer imleri