Təvazökarlıq və Təkəbbürlük



Tə*va*zö*kar*lıq Qu*ran*da ən çox diqqət çəkilən möv*zu*lar*dan bi*ri*dir. Ayə*lər*də bil*di*ril*di*yi*nə gö*rə, tə*va*zö*kar, sa*də ol*maq ima*nın xü*su*siy*yə*ti*dir; bu*nun ək*si*nə, tə*kəb*bür*lük və özün*dən*ra*zı*lıq isə an*caq in*kar*çı*la*ra xas olan dav*ra*nış*dır.

Tə*va*zö*kar*lı*ğın iman*la, tə*kəb*bü*rün də in*kar*la bağ*lı ol*ma*sı*nın sə*bə*bi ima*nın ağıl, in*ka*rın isə ağıl*sız*lıq gə*tir*mə*si*dir. İman*lı və ağıl*lı olan in*san tə*kəb*bür*lü ola bil*məz. Çün*ki ma*lik ol*du*ğu ağ*lı ilə Al*la*hın tanıyar, Onun hər şe*yə nə*za*rət et*di*yi*ni an*la*yar. Bu*nun*la bir*lik*də, özü*nü Al*la*hın ya*rat*dı*ğı*nı, Al*la*hın ya*şat*dı*ğı*nı və ne*mət*lən*dir*di*yi*ni, be*lə*lik*lə, aciz bir qul ol*du*ğu*nu dərk edər. Ağ*lı*nı iş*lə*dən in*san hər şey*də Al*la*hın gü*cü*nü və öz aciz*li*yi*ni gö*rə*cək*dir. Aciz*dir, xəs*tələnir, əziy*yət çə*kir. Bun*la*rın heç bi*ri*nin qarşısını ala bilməz . Nə özü özü*nü ya*rat*mış*dır, nə də nə vaxt öləcəyini bilməz . Üs*tə*lik yaş*lan*ma*sı*na da ma*ne ola bil*mir. Al*la*hın ver*di*yi aciz və zə*if bə*dən*lə Al*la*hın təq*dir et*di*yi za*man*da Al*la*hın yaz*dı*ğı alın ya*zı*sı*na gö*rə ya*şa*ya*caq və son*ra tor*pa*ğa dəfn edi*lə*rək, ye*nə Ona dö*nə*cək*dir. Lov*ğa*la*nı*la*caq və qü*rur*la*nı*la*caq heç bir xü*su*siy*yə*ti yox*dur. Ma*lik ol*du*ğu bir sı*ra gö*zəl xü*su*siy*yət*lə*ri də Al*lah ona ver*miş*dir. Qü*rur*lan*ma*ğa de*yil, şükür et*mə*yə borc*lu*dur.

Al*la*ha qar*şı hiss et*di*yi bu aciz*lik onun bü*tün dav*ra*nış*la*rın*da əks olu*nur. Bu aciz*lik, əl*bət*tə ki, baş*qa in*san*la*rın ya*nın*da mü*ti dav*ra*nış*lar gös*tər*mək de*yil*dir. İn*san aciz*li*yi*ni yal*nız Al*la*ha açar və Al*la*ha gös*tə*rər. Di*gər in*san*la*rın ya*nın*da isə təm*kin*li, yet*kin, tə*va*zö*kar, ra*hat və eti*bar*lı dav*ra*nış nümayiş etdirər.

Bu*nun ək*si*nə ola*raq, in*kar*çı*lar ağıl*sız*lıq*la*rın*dan qay*naq*la*nan boş qü*rur və tə*kəb*bür için*də*dir*lər. Al*la*hı dərk et*mə*dik*lə*ri üçün öz*lə*ri*ni Al*lah*dan uzaq, özbaşına var*lıq*lar he*sab edər*lər. Aciz*lik*lə*ri*ni gör*məz, qə*bul et*mək is*tə*məz*lər. Ba*car*dıq*la*rı qə*dər öz*lə*ri*ni tə*rif*lə*mə*yə və yük*səlt*mə*yə ça*lı*şar*lar. Ma*lik ol*duq*la*rı bir sı*ra müs*bət xü*su*siy*yət*lə*rin (zə*ka, şöh*rət, zən*gin*lik, gö*zəl*lik ki*mi) hə*qi*qi sa*hi*bi ol*duq*la*rı*nı zənn edər*lər; hal*bu*ki bu xü*su*siy*yət*lə*ri on*la*ra Al*lah ver*miş*dir və is*tə*di*yi za*man ge*ri ala bi*lər. İn*kar*çı*lar ma*lik ol*duq*la*rı xü*su*siy*yət*lə*rə gö*rə qü*rur*la*nar*kən, bir yan*dan da ma*lik ol*ma*dıq*la*rı şey*lə*rə gö*rə kə*dər*lə*nər*lər. Al*la*ha təs*li*miy*yət, tə*vək*kül, razılıq anlayışlarından xə*bər*siz ol*duq*la*rı*na gö*rə hər za*man ya ki*çik*lik, ya da bö*yük*lük id*dia*sı için*də*dir*lər. Qu*ran*da bu in*san*la*rın və*ziy*yə*ti be*lə bil*di*ri*lir:

«Şüb*hə*siz ki, öz*lə*ri*nə bir də*lil gəl*mə*dən Al*la*hın ayə*lə*ri ba*rə*sin*də mü*ba*hi*sə edən*lə*rin ürə*yin*də an*caq bir tə*kəb*bür var*dır. On*lar heç vaxt Ona çat*ma*ya*caq*lar. Sən Al*la*ha pə*nah apar. Hə*qi*qə*tən, O, eşi*dən*dir, gö*rən*dir!» («Mu*min» su*rə*si, 56).



Bu və*ziy*yət*də*ki bir in*san öz mən*li*yi*ni öz gö*zün*də o qə*dər bö*yü*dür ki, baş*qa şe*yləri gör*məz olur. Dün*ya*da*kı hər şe*yə öz xud*bin eqosunu razı salmaq üçün va*si*tə ola*raq baxar. Hər za*man özü*nü tə*rif*lə*mə*yə cəhd edər. Aciz*li*yi*ni, xə*ta edə bi*lə*cə*yi*ni əs*la qə*bul et*məz. Bu mə*qam*da di*nə də bö*yük bir nif*rət bəs*lə*mə*yə baş*la*yar. Çün*ki di*nin in*sa*na öy*rət*di*yi ilk şey aciz bir qul ol*du*ğu hə*qi*qə*ti*dir. Lov*ğa*lıq hə*ris*li*yi ucbatından özü*nün yan*lış dün*ya*gö*rü*şü*nü bu*ra*xıb, di*nin gös*tər*di*yi hə*qi*qət*lə*ri, bu*nların doğ*ru ol*du*ğu*nun fər*qi*nə var*sa be*lə, qə*bul et*məz. Qu*ran*da be*lə in*san*lar*dan bu şə*kil*də bəhs edi*lir:

«(Mö*cü*zə*lə*ri*mi*zin) hə*qi*qi*li*yi*nə da*xi*lən möh*kəm əmin ol*duq*la*rı hal*da, haq*sız ye*rə və tə*kəb*bür üzün*dən on*la*rı in*kar et*di*lər. Bir gör fit*nə-fə*sad tö*rə*dən*lə*rin axı*rı ne*cə ol*du!» («Nəml» su*rə*si, 14).

Bir in*sa*nın vic*da*nı*nın qə*bul et*di*yi hər hansı bir hə*qi*qə*ti lov*ğa*lıq üzün*dən rədd et*mə*si in*sa*nın in*kar et*mə*si ilə iman gə*tir*mə*si ara*sın*da*kı də*rin uçu*rum*da lov*ğa*lıq ami*li*nin nə də*rə*cə*də önəm*li ol*du*ğu*nu gös*tər*ir. İn*sa*nın dün*ya və son*suz axi*rət hə*ya*tı bir an*da qəm-qüs*sə*yə və üzün*tü*lə*rə qərq edə*cək, mün*tə*zəm ola*raq sı*xın*tı*lı hə*yat ke*çir*mə*si*nə sə*bəb ola*caq, cə*hən*nəm*lə nə*ti*cə*lə*nə*cək bu se*çi*mi in*sa*na an*caq lov*ğa*lıq his*si etdirə bilər. Bu*na gö*rə in*sa*nın ən bö*yük düş*mən*lə*rin*dən bi*ri lov*ğa*lıq, yə*ni özündən razılıqdır.
(məqalə harun yahya)