İctimai uyğunlaşmayla əlaqədar görülən işlər, ailənin uşaq üzərindəki ilk təsirlərinin son dərəcə əhəmiyyətli olduğunu göstərmişdir. Evlərində qayğı və demokratiyanın birləşdiyini görən uşaqlar, azad və dostlarıyla münasibətlərində daha təsirli, daha özünü irəli verən, yaradıcı fikirlər verə bilən, fikirlərini sərbəstcə ifadə edə bilən uşaqlar olurlar. Buna qarşılıq daha sərt nəzarət altında tutulan ya da təhsil üsulları dəyişkən olan ailələrdə böyüyən uşaqlarda isə, qarşı çıxma və zorla özünü qəbul etdirmək istəyi olur və öz iç dünyalarını açıqlamaqda çətinlik çəkirlər.
Ana-Atalar, uşaqlarının müstəqillik uğruna girişdikləri səyləri dəstəklədikləri və çətin vəziyyətlərində onlara köməkçi olduqları təqdirdə, uşaqlarda müstəqillik duyğusunun daha asan inkişaf etdiyi görülür. Xor görən,cəzalandıran ya da həm sevib, həm də soyuq davranan ana və ataların uşaqları asılı bir şəxsiyyət kimi formalaşır.

Nizamlı, emosional və ictimai təsirin güclü olduğu ailə mühitində lazımı qədər etibar, sevgi içində böyüyən uşaqlar inkişaf etmələri üçün vacib təcrübələri əldə edə bilirlər. Hər ana-atanın bilərək ya da bilmədən uşaqlarına qarşı davranışları müxtəlifdir. Bəzi uşaqlar daha çox sevilir, bəzilərinə təzyiq edilir, bəziləri istənməyən uşaq olaraq görülür, bəzilərinə isə daha çox xoş üz göstərilir. Bütün bu davranışlar, uşağın həm şəxsiyyətinin, həm də ictimai inkişafının müxtəlif formalar qazanmasına yol açır.

Uşağını istismar edən və diqqətsizlik göstərən Ana-Ata xüsusiyyətləri

Uşaq istismarı və diqqətsizliyində ana-atanın uşaq baxımı və yetişdirməsi haqqında lazımınca məlumat sahibi olmadıqları və bu məsuliyyəti yerinə yetirə bilməyəcək qədər gənc olmaqları üzərində durulur. Ayrıca təhsil səviyyələri aşağı olan ana-ataların uşaqlarını daha da çox istismar etdikləri və laqeydlik göstərdikləri görülür.

İstismar və laqeydlik görən uşaqların ana-atalarının mənliklərinə hörmətləri aşağıdır. Bu ana-atalar özlərini dəyərsiz, və sevilməyən insanlar olaraq görürlər. Uşaq sahibi olmaq istəməklərinin səbəbi özlərini sevəcək birinin olması istəyi ola bilər. Uşaq ana - atanın bu gözlədiklərinə cavab vermədiyi vaxt, valideynlərin xəyalları puç olar. Bunun nəticəsində də uşaqlarına laqeydlik və istismar etmələri mümkün ola bilər.

Ana və atanın keçmişlərində istismar təcrübəsinin olması uşağın istismar edilməsi və laqeydlik göstərilməsində rol oynaya bilər. İctimai həyatda laqeydlik və istismar davranışına öyrəşən şəxslərin,ana və ata olduğu zaman bu davranışları uşaqlarına göstərməsi mümkündür.

Ailənin içində olduğu stressli həyat şərtləri də uşağın istismarı və diqqətdən kənarda qalmağına yol açan faktorlar arasında sıralana bilər. Ailə içindəki dolanışıqsızlıq, ayrılıq, ölüm, xəstəlik, işsizlik və maddi çətinliklər kimi stressli yaşayış tərzi ana və ataların uşaqlarına pis rəftar etmələrinə yol aça bilər.

Evliliklə bağlı problemlər, cütlərin sıx mübahisələri, davaları uşaq istismarına yol açan digər bir faktor olaraq sayıla bilər. Yoldaşı tərəfindən döyülən bir qadın içindəki hirsi uşağa tökərək uşağı döyə bilər. Bunların xaricində ailənin içində yaşadığı ictimai cəmiyyət , ailədəki uşaq sayının çoxluğu, ana və atanın içki içməsi kimi xüsusiyyətlər də uşağın istismarına gətirib çıxaran faktorlar arasında sayıla bilər.


İstismar və laqeydlik görən uşağın xüsusiyyətləri

Araşdırmalar erkən doğulmuş, çətin doğulmuş, xəstə və əlil olan uşaqların istismar edilmə nisbətinin daha yüksək olduğunu göstərir. Bu uşaqlar həddindən artıq həssas olurlar, ayrıca vasvası bir baxım tələb edirlər, buna görədə çətin uşaqlardır. Davranışlarını ananın gözlədiklərinə uyğun bir şəkildə nizamlaya bilmirlər, beləcə asanca istismar edilirlər.

Uşağın mənfi və müsbət davranışlarının ananın reaksiyasında mühüm bir rolu vardır. Hər sahədə mənfi davranışlar sərgiləyən, ağlayan, dostluq qura bilməyən xarakterdəki uşaqlar; özlərini həddindən artıq hərəkətli, qarşıqoyma, həddindən artıq həssas, uyğunlaşmaz və nizamsız, yeniliyə adaptasiya olmaqda çətinlik və əvvəlcədən gözlənilməyən davranışlar göstərərək ortaya qoyar. Soyuq, münasibət qura bilməyən, uzaq, həddindən artıq hərəkətli və asılı olma xüsusiyyəti daşıyan uşaqlar daha çox istismar edilirlər.