Gül məhəmməd (s.a.v)

GÜL MƏHƏMMƏD (S.A.V)
Tan yeri ağaranda Amine oyandı. Ağlayan balasını sevgiylə qucaqladı.
- Gül Muhammedim ac, dedi. Mis kimi qoxusunu ciyərlərinə çəkdi. Əmizdirməyə başladı. Təəssüf ki sinəsi, suyu çəkilmiş bulaqlar kimi idi. Bir damla süd qalmamışdı. Çünki gənc əri Abdullah, bir ticarət səfərindən dönərkən Mədinədə xəstələnmiş, sevgili balasını görə bilmədən dünyadan köçüb getmişdi. O zaman Amine, Abdullahın ölümünə günlərlə ağlamışdı. Buna görə südü büsbütün çəkilmişdi. İndi sevgili balasını, süd anaya vermək məcburiyyətində idi. Onsuz da Məkkəlilər həmişə belə edərdilər. Körpecik balaları Məkkə istisindən qorumaq üçün, kəndlərdə yaşayan süd analara verərdilər.
Məkkə yaxınlarında Sad Oğulları qəbiləsi vardı. Atası suyu gözəl bir yerdə yaşayırdı. Lakin o il quraq getdiyi üçün Sad Oğulları çətin vəziyyətdə idi. Tek ümidləri Məkkəyə getmək, zəngin ailə uşaqlarına süd analıq etmək. Halime ilə əri kəndlilərlə birlikdə bu düşüncəylə yola çıxmışlar. Eşşəkdən çox zəif olduğu üçün karvandan geri qalmışdılar. Məkkəyə gəldikdən zaman, günorta olmuşdu. Zəngin uşaqları paylaşılmış, Halime ortada qalardı.
Kədərlənmə Həlimə geriyə yetim bir uşaq qaldı. Ailəsi zəngin deyil, amma olduqca soylu dedilər.
Onu Əminənin apardılar. Halime kundakdaki balanı görüncə pulu pulu unutdu:
- Aman Allahım bu nə gözəllik?
O gözəllər gözəli balanı bağrına basdı. Kəndinin yolunu tutdu. Halime ilə əri hallarından çox məmnun idi. Bu bala evlərinə bərəkət gətirmişdi. Dəvələrin, qoyunların südü artmışdı. Özlərini o biri Kəndlilərdən daha bəxtiyar görürdülər. Süd balaları da çox xoşbəxt idi. Süd bacısı Şeyma və digər qardaşlarıyla birlikdə oynamağı çox sevirdi. Halime hər il onu anasına gətirir, bir müddət Məkkədə qaldıqdan sonra təkrar kəndə dönürdülər. Dörd il belə keçdi. Bir gün Halime uşaqlarla bazara getmişdi. Yaşlı bir Yəhudi alimi onun yanındakı uşağa diqqətlə baxdı.
- Bu uşağı öldürmək lazım, irəlidə pis şeylər edəcək, deyə bağırınca, Halime çox qorxdu, uşağı qapdığı kimi qaçdı. Məkkəyə getdiyində olanları Əminənin izah etdi. Diqqətli olmasını tənbih etdi. Amine yetiməm üzərinə titrəyir, gözünü ondan ayırmırdı. Xidmətçisi Ümmü Eymenin başqasına əmanət etmirdi. Aradan iki il keçdi. Yetim, artıq altı yaşında idi.




Amine balasıyla birlikdə Mədinəyə getmək, sevgili ərinin məzarını ziyarət etmək, yetimini dayıları tanış istədi. Yanlarına Ümmü Eymenin alaraq Mədinəyə gedən karvanla yola çıxdılar. Günlər sonra Mədinəyə gəldilər. Mədinənin havası Məkkəyə görə daha gözəl idi. Gürültuludur axan suları, yamyaşıl meyvə bağları, bağçaların kənarında, içində uşaqların üzdüyü havuzla vardı. Əminə'nin yetimi Mədinəni çox sevdi. Dayılarının uşaqları ilə oynadı. Üzməyi öyrəndi, nəhayət ayrılıq günü gəldi.
Məkkəyə gedən kafileyle birlikdə yola çıxdılar. Əbva kəndinə gəldikdə, Amine qəflətən xəstələndi. Saraldı, soldu. Sevgili balasını qucağına alaraq ağladı. Karvanın yola çıxmasına qalmadan ruhunu təslim etdi. Baba yetimi olmağı çox farkedemeyen bala, anadan yetim qalmağın dərin ağrısını hiss etdi. Anasının məzarı başında ağladı. Ümmü Eymen onu götürərək Məkkəyə döndü. Babası Abdulmuttalibin təslim etdi. Abdülmuttalip Məkkənin ən irəli gələni idi. Onun yaxşılığını görməmiş kimsə yox idi. Artıq yaxşıca yaşlanmışdı. Nəvəsinə sevgiylə sarıldı, onu kəslərə buraxmadı. İki il boyunca onunla oturdu onunla qalxdı. Birgün Abdülmuttalip xəstələndi. Oğullarını ətrafına yığdı. Nəvəsinə sahib çıkmalannı vəsiyyət etdi. Sevgi və şəfqətinə ən güvəndiyi oğlu Əbu Talibə baxaraq:
- Uşaqların çox, əhalinin sıxlıq, bilirəm, amma Məhəmmədi yenə də sənə əmanət edirəm.
Dünyaya gözlərini yumdu. Əbu Talib, hıçqıra-hıçqıra ağlayan sevgili qardaşı oğlunu sarıldı, bağrına basdı. Onu öz uşaqlarından ayırmadı. Dörd il belə keçdi.
Əbu Talib, atası kimi tacirdir. Uzaq ölkələrə ticarət etməyə gedərdi. Suriyaya bir ticarət karvanı hazırladı.
Yaxınlarına vida edərkən sevgili qardaşı oğlu:
- Məni kimə buraxırsan əmi, deyə ağlamaya başlayınca, onu qucaqladı dəvəsinin arxasına mindirdi. Əmisi:
- Səni kimsəyə buraxmaq, Məhəmmədəm.
On iki yaşlı yeğeniyle birlikdə Suriyaya doğru yola çıxdı. İordaniyanın şərq tərəfindəki Busrada yerləşdilər. Busra, böyük bir ticarət şəhəri idi. Şəhərin sahilində böyük bir kilsə vardı. Kilsənin yaşlı keşişi, Hz. Məhəmmədi görüncə dona qaldı. Müqəddəs Kitabda izah edilən gələcək peyğəmbərə çox bənzəyirdi. Kürəyini açıb, orada quş yumurtası kimi bir et benini görüncə, Əbu Talibin əllərinə sarıldı.
- Aman bu uşağı Suriyaya aparmayın. Onu Yəhudilərə göstərməyin, dedi. Yəhudilərin onu tanıyıb öldürməyə kalkışacaklarını söylədi. Son Peyğəmbərin Ərəblərdən çıxmasına söykənə bilməzlər, qısqanarlar, dedi. Əbu Talib, Suriyaya getməkdən imtina etdi. Bütün mallarını Busrada sataraq Məkkəyə döndü.
Günlər keçir, yetim böyüyürdü. Bəzən çöllərdə qoyun otlatıyor, bəzən ticarət işlərində əmisinə yardım edirdi. On yeddi yaşına təzyiqə, əmisinin ticarət karvanıyla Yəmənə getdi. Artıq ticarəti yaxşıca öyrənmiş, müvəffəqiyyətli və etibarlı bir tacir olmuşdu. Daha sonra məzlumları qorumaq məqsədilə qurulan Hılful füdul cəmiyyətinə üzv oldu.
Məkkədə Xədicə adında zəngin bir xanım idi. İki dəfə evlənmiş, iki əri da ölmüşdü. Güvəndiyi tacirlərə pul verir, ortaq ticarət edərdi. Yenə bir gün belə birini axtararkən ona: Əbu Talibin qardaşı oğlu Məhəmməd çox müvəffəqiyyətli, üstəlik etibarlı bir tacir; onunla anlaş "dedilər.
Xədicə buna sevindi:
- Məhəmmədi yaxşı tanıyıram, onsuz da qohum olarıq. Asosasiyası belə başladı.
Xədicə həm ağıllı, həm də gözəl bir xanım idi. Yaşının qırxına yaxınlaşdığına kimsə inanmazdı. Dürüst ortağına duyduğu heyranlıq, zamanla dərin sevgiyə çevrildi. Xədicənin Meysere adında bir köləsi var idi. Ona çox güvənirdi. Birgün Meysereyə: Məhəmməd səni çox sevər. Evlənməyi düşünür mu, müəyyən etmədən bir soruş "dedi, Həqiqətən, Meysere çox becerikliydi. Xədicənin ticarət kervanında, onunla nə qədər səfərlər etmişdi. Əxlaqına, dolanışığına heyran qalmışdı.
- Məhəmməd! dedi. Yaşın iyirmi beşi tapdı. Evlənmə çağın gəldi. Xədicə ilə evlensene!
- Yaxşı amma mən fakirim; Xədicə isə çox zəngin. Bir çox evlənmə təklifini də geriyə çevirdi.
- Kasıblıq mane sayılmaz. Sənin üstün tərəflərin var. Əgər istəsən, mən bu işi həll edərəm.
- Yaxşı, elə isə bir dənə baxaq. Meysere dediyini etdi. Onun vasitəsilə Evlərin ən xoşbəxtsən quruldu.
Məkkənin ortasında müqəddəs bir bina var idi. Adına Kəbə deyərdilər. Daha əvvəl Kəbəni İbrahim Peyğəmbər etmişdi. Bina yaxşıca köhnəlmiş və yıpranmıştı. Məkkəlilər onu yıxıb, yerinə yenisini etmək istədilər. Qiymətli daşlar, sağlam ağaclar gətirdilər. Inşaata başladılar.
Sıra, Həcər-i Əsvəd deyilən qara daşı yerinə qoymağa gəlincə, böyük bir anlaşılmazlığa düşdülər. "Hacer- i Əsvədi yerinə qoymaq, böyük bir şərəfdir, bu şərəfi kimsəyə vermərik" dedilər içlərindən biri: "Kəbəyə ilk dəfə kim gəlirsə, onu hakim edək" dedi. Bu təklifi çox bəyəndilər. İlk gələni görüncə sevindilər.
- Muhammədul Emin gəlir. Etibarlı Məhəmməd, gözəl bir çarə tapdı. Bir kilimin üstünə Həcər-ül Əsvədi qoydu. Hər qəbilədən bir adamı, kilimin ucundan qaladılar. Kara daşı yerinə apardılar. Hakim daşı götürüb divara yerləşdirdi. Beləcə anlaşılmazlıq son tapdı.
Kəbə yenilenmişti amma, içi bütlərlə dolu idi. Bu hal Hz. Məhəmmədi çox üzürdü. Uşaqlığından bəri bütlərdən nifrət edirdi. "Bunlar süni tanrı. Gerçək bir ilah olmalı" deyirdi. Səmaya baxır, yer üzünü gəzir, hər yerdə gerçək tanrını axtarırdı. Nur Dağ'ına çıxıb, Hira mağarasında düşünməyi çox sevirdi. Rəbbinə belə ibadət edirdi. Ramazan ayı gəlincə, Hira'ya çəkilirdi. Sevgili xanımı Hz. Xədicə, onu anlayışla qarşılayır, Hira'dan dönmədiyi zamanlar, ona yemək gətirirdi. Sevgili əri onunla söhbət edir, gördüyü yuxuları izah edirdi. Bu yuxuların eynilə çıxmasına Xədicə çox sevinirdi. 'Məhəmməd, hər zamanki Məhəmməd deyil "deyirdi. Yenə bir Ramazan ayı idi. O il Muhammed'ül Emin 40 yaşına girmişdi. 27 gündən bəri Hira Mağarası'ndaydı. İki gün əvvəl gəlməsi lazım olarkən evə gəlməmişdi. Xədicə hazırladığı yeməyi bir adamı ilə göndərdi. O sırada Hz. Məhəmməd şirin bir yuxuya getmişdi. Birinin özünü kucakladığını hiss etdi. Bu Cəbrail adlı mələk idi. Ona:
- Oxu, dedi. Oxuma yazması yox idi ki, nə okuyacaktı. Mən oxumaq bilmirəm, dedi. Melek onu qüvvətlə sıxdı.
- Oxu, dedi bir daha.
- Mən oxumaq bilmirəm ki, dedi yenə. Bu dəfə mələk nəfəsini kesercesine sıxdı.
- Oxu, dedi.
Hz. Məhəmməd nəfəs nəfəsə soruşdu:
- Nə deyim?
O zaman Cəbrail Əleyhissalam, Allahdan alıb gətirdiyi bu ayələri oxudu.
"Yaradan Rəbbinin adı ilə oxu
O insanı qandan yaratdı
Oxu! Rəbbin Comərd comərd!
Qələmlə yazmağı o öyrətdi.
İnsana bilmədiyini belletti. "
Hz. Məhəmməd qorxu ilə doğruldu. Hər yanı titrəyirdi. Mağaradan çölə çıxdı. Oxşar səs bu dəfə göydən gəldi, Cəbrayıl bütün üfüqü örtmüşdü. Gur səsi hər yanda çınlıyordu;
- Məhəmməd! sən Allahın Peyğəmbəri, mən də Cebrailim.
Bu heybətli mənzərə qarşısında, Hz. Məhəmməd dondu qaldı. Nə bir addım irəli, nə də bir addım geri atabiliyordu. İşdə o sırada Hz. Xədicənin adamı göründü. Əfəndisini alıb evə apardı. Hz. Məhəmməd hələ titrəyirdi. Yatağa uzandı.
- Məni örtün, məni yaxşıca örtün, dedi. Dərin bir yuxuya daldı. Özünə gəlincə olanları sevgili yoldaşına izah etdi. Çox qorxduğunu söylədi.
Xədicə ərini çox yaxşı tanıyırdı. Və Hz. Məhəmmədi belə təsəlli etdi.
- Müjdələr olsun, müjdələr olsun. Allah sənə peyğəmbərlik verdi. Korkmana ehtiyac yoxdur. Allah səni utandırmaz, bundan əminəm, dedi. Çünki sən;
Qohumlarına yaxşı davranır,
Hər zaman doğru konuşursun,
Çətinliklərə sinə gərər,
Qonağa ikram edərsən,
Fəlakətə düçar köməyinə qaçar,
Hz Xədicənin bu şirin sözləri Allahın elçisini çox sevindirdi. Sonra birlikdə Hz. Xədicənin əmisi oğlu, yaşlı Varaka'ya getdilər. Varaka, Tövratı və İncili yaxşı bilən bir alim idi.
Hz. Məhəmmədi dinləyincə çox həyəcanlandı.
- And içirəm ki, sən bu ümmətin peyğəmbərisən. Gördüyün mələk Cebrail'di, Musa və İsa peyğəmbərlərə də Allahın buyruqlarını O gətirmişdi. Hz. Məhəmməd çox rahatladı. Könül dincliyi ilə evlərinə döndülər. Bir müddət sonra Cəbrayıl Əleyhissalam, Allahdan aldıqları yeni buyruqları Hz. Məhəmmədə gətirməyə başladı. Ona ilk əvvəl sevgili həyat yoldaşı Hz. Xədicə iman etdi. Əmisi Əbu Talibin oğlu Əli həmişə onların yanında qalırdı.
- Mən də müsəlman olacağam, dedi. İslam dininə girdi.
Daha sonra Peyğəmbərimizin yaxın dostu Əbu Bəkir İslamiyyəti qəbul etdi. Kiçik kölə Zeyd də Allaha iman gətirdi. Görəsən digər insanlar nə deyəcəkdilər. Onun Peyğəmbər olduğuna inanacaqlar idimi?




MEDİNE YOLLARINDA
Müsəlmanların sayı, iki əlin barmaqla qədər idi. Buna görə ortaya çıkamıyorlardı. Məkkənin xaricində, gözlərdən uzaq bir yerdə toplanıyorlar, gizlicə ibadət edirdilər. Aradan üç il keçdi. Müsəlmanların sayı otuza çatdı. Dördüncü il yeni bir ayə gəldi: Allah Təala sevimli peyğəmbərinə, yaxın qohumlarını dinə dəvət etməsini əmr edirdi. Həzrəti Məhəmməd ev ev gəzdi.
- Sabah Səfa təpəsində görüşək. Sizə əhəmiyyətli bir şey söyləyəcəyəm, dedi.
Qohumları onu çox sevərdi. Ən doğru, ən dürüst kim, deyə soruşulsa, düşünmədən "Məhəmməd" deyərdilər. Ertəsi səhər Səfa təpəsində Hz. Məhəmmədin qohumları toplandı. Qureyş Qəbiləsinin dərhal hamısı gəldi. Allahın elçisi onları şəfqətlə süzdü. Çox həyəcanlı idi. Sözlərinə belə başladı:
- Hal-təpənin ardında düşmən əsgərləri var, sizə hücum, desəm, mənə inanarsınızmı? Bir-birlərinə heyrətlə baxdılar:
- Sən heç yalan söyləmədin ki, əlbəttə inanarıq, dedilər. O zaman Hz. Məhəmməd bunları söylədi:
- Mən Allahın elçisiyəm. La İlahə İllallah desəniz, nicat tapasınız. Mənə inansanız, xoşbəxt olarsınız. Əmisi Əbu Ləhəb daha çox dinleyemedi. Yerdən qapdığı daşı qardaşı oğlunu doğru atdı.
- Mahvettin günümüzü. Bunun üçün mi topladın bizi, deyə qışqırdı. Sonra da hirslə getdi getdi. Digərləri də arxasından getdilər. Hz. Məhəmməd oracıqda qala qaldı. O gündən sonra Əbu Ləhəb ilə arvadı Hz. Məhəmmədin ən böyük düşməni oldular.
Artıq çətin günlər başlayırdı. Ok yaydan çıxmışdı. Təəssüf ki Müsəlmanların çoxu, ya kölə, yaxud da kasıb idi. Özlərini qoruyacaq kəsləri yox idi.
Bunlardan biri də Bilal- Həbəşi idi. Bilal zalım bir adamın köləsi idi. Onun müsəlman olduğunu eşidincə hirsindən kudurdu:
- Dinimizi buraxıb, yeni bir dinə girərkən, necə olur da mənə danışmaz? Dərhal dininə geri dön; yoxsa səni öldürərəm, dedi. Bilal bütün varlığı ilə müsəlman olmuşdu. İslamiyyət onun iliklərinə işləmişdi.
- Ölürüm də dinimdən dönməm, dedi. O zaman zalım əfəndisi Bilalın qızğın qumlara yatırdı. Sinəsinin üzərinə ağır daşlar qoydu.
- Allahı inkar etməsən, kaburgalarını qıracağam, deyə qışqırdı. Bilal nə işgəncədən, nə də ölümdən qorxurdu. Durmadan "Allah bir, Allah bir" deyirdi. Kimsəsiz Müsəlmanlardan biri də Yasir ailəsi. Ana, ata, oğul, üçü də kölə idi. Yasiri gənc oğlu Ammar ilk Müsəlmanlardan biri idi. Ammar, atası Yasir ilə anası Sümeyye'yi İslamiyyətin gözəlliyini izah, onlar da müsəlman olmuşdular. Bunu xəbər alan əfəndiləri, üçünü bir-birinə bağlayıb çölə apardı. Qızğın günəşin altında ac, susuz buraxdılar. Müslümanlık'tan vazgeçmediklerini görüncə, onları alov alov yanan quma basdırdılar. Qoca Yasiri zəif bədəni, bu ağır işgəncələrə daha çox dözə bilmədi. Dini uğrunda şəhid oldu. Müsəlmanların amansız düşməni Əbu Cəhil:
- Sümeyye'yi mən yola gətirəcəyəm, deyə atıldı. "Ən böyük Lat və Uzza bütlərinin" deməsini istədi. Sümeyye:
- Ən böyük Allahdır, deyərək Əbu Cəhlin çirkin sifətinə tüpürdü. O da əlindəki nizəsi Sümeyye'yi batırdı. Sümeyye də şəhadət şərbətini içdi. Əslində Əbu Cəhil qorxağın biri idi. Zəngin Müsəlmanlara toxuna bilməz, hirsini kasıbların alırdı. Birgün Hz. Peyğəmbərə təhqir etdi. Ağır sözlər söylədi. Lakin O, ağzını belə açmadı. Bunu görən biri, Hz. Peyğəmbərin sabnna çaşdı qaldı. O sırada ovdan dönən əmisi Həmzəyə:
- Əbu Cəhil qardaşı oğlunu təhqir etdi, deyərək olub bitəni xəbər verdi. Həmzə, atını Əbu Cəhlin doğru sürdü. Əlindəki yayı, var gücüylə başına vurdu. Qorxaq Əbu Cəhlin başından qanlar axarkən;
- Yeğenime təhqir etmək ha! deyə guruldayır Həmzə. Bu andan sonra mən də müsəlmanam. Engel olacaq varsa, çıxsın qarşıma, deyə qışqırdı. Əbu Cəhlin ağzını bıçaq açmadı. Hz. Həmzənin İslamiyyəti qəbul etməsi, Müsəlmanların çox sevindirdi. Kafirlərin işgəncəsi dözülməz olduqda, Müsəlmanlar Hz. Peyğəmbərə müraciət etdilər:
- Artıq səbrimiz qalmadı; bizə çarə göstər, dedilər Hz. Peyğəmbər də həmişə bunu düşünürdü:
- Həbəşistana köç edin. Artıq ədalətli bir kral var. Ümid edirəm ki, sizə yaxşı davranır, dedi.
Aralarında kürəkəni Hz. Osman ilə qızı Rukiyəni də olduğu sıxlıq bir müsəlman birliyi, bir gecə vaxtı Məkkədən çıxdılar. Bunu xəbər alan kafirlər arxalarına düşdülər. Izlərini tapa bilmədilər. Müsəlmanlar uzun bir gəmi səfərindən sonra Həbəşistana gəldilər. Artıq dinclik içində yaşamağa başladılar. Lakin İslam düşmənləri Həbəşistan kralına bir heyət göndərdilər:
- Müsəlmanları bizə təslim edin, dedilər. Həbəşistan kralı Müsəlmanların dinlədi. Dinlərinin haqq olduğunu anladı. Müsəlmanların kafirlərə təslim etmədi. O zaman kafirlərin qisas daha çox artdı. Zülmləri daha da çoxaldı. Hz. Peyğəmbər:
- Ah Ömər bir müsəlman olsa deyirdi.
O sırada Ömər qılıncını almış, Hz. Məhəmmədi öldürməyə gedirdi. Yolda bir adama rast gəldi. Ondan qız qardaşının müsəlman olduğunu eşidincə, düz onun evinə getdi. İçəridə Quran oxunduğunu eşitdi. Hirslə evə girdi.
- Verin mənə oxuduğunuz şeyi! deyə bağırdı.
Eniştesiyle qız qardaşını hırpaladı. Quran yazılı səhifəni tapdı, oxumağa başladı. İçi bir qəribə oldu. Gönlüne dərin bir həzz doldu.
- Məni Məhəmmədə götürün; mən də müsəlman olacağam, dedi. Hz. Məhəmmədin arzusu reallaşdı. Ömər ilə Müsəlmanlar az daha gücləndilər. Məkkəli müşriklər, uzun uzun düşündülər:
- Bu belə olmayacaq, dedilər. Müsəlmanların bir məhəllədə toplamağa, onlarla bütün əlaqələri kəsməyə və kimsəylə görüştürmemeye qərar verdilər. Bu qərarı yazıb, Kəbə divarına asdılar. Üç il ərzində Müsəlmanlarla danışmadılar. Alış-veriş etmədilər. Onların aç qalmasına, açlıklarını basdırmaq üçün ağac yarpağı yeməsinə, qarınları doymadan uşaqların sabahlara qədər ağlamasına aldırmadılar. Lakin bir gün, Kəbə divarına asdıqları müqaviləni böcəklərin yediyini görüncə qorxdular. Verdikləri qərardan imtina etdilər. Amma ızdıraplarla dolu bu üç il, bütün Müsəlmanların, xüsusilə də Xədicə anamızı çox sarsıtdı. Əfəndimizin bu vəfalı həyat yoldaşı, can yoldaşı, xəstələnib yatağa düşdü; bir daha da qalxa bilmədi. Onun vəfatı, Əfəndimizi dərin bir ağrıya basdırdı. O il hüzünler bitib tükənmədi. Çox keçmədən Əbu Talib də öldü. Əbu Talib müsəlman olmamışdı; amma qardaşı oğlunu qorumaqdan geri dayanmamışdı. Xatiri sayılan bir adam olduğu üçün də Məkkəlilər ondan çekinirlerdi. Buna görə Hz. Peyğəmbərə pislik etməzdilər. Əbu Talibin ölməsinə kafirlər çox sevindilər. O gündən sonra Hz. Məhəmmədə min təhqir etdilər. Bir gün Allahın sevgili elçisi Kəbədə namaz qılırdı. Bunu görən Əbu Cəhil, yeni kəsilən bir dəvənin qanlı işkembesini gətirtdi. Səcdəyə çatdığı zaman, onu Hz. Məhəmmədin çiyinlərinə qoydu. Kafirlər gülməyə, lağ etməyə başladılar. Bu qorxunc mənzərəni görən biri qaçaraq Hz. Peyğəmbərin evinə getdi. Olanları xəbər verdi. Əfəndimizin sevimli qızı Fatimə, iki gözü iki bulaq ağlayaraq gəldi. Atasının üzərinə qoyulan pislikləri alıb atdı. Kafirlərə acı sözlər söylədi. Məkkəlilərə zülmü müsbətincə, Əfəndimiz, Taifə getməyə qərar verdi. Oranın irəli gələnlərinə İslamiyyəti izah bəlkə müsəlman olurlar, doğru yolu taparlar deyə düşündü. Taifin zənginlərin, Mekke'dekiler'den fərqi yox idi. Hz. Peyğəmbəri pis qarşıladılar.
- Bizim kimi zənginlər dayanarkən, Allah səni niyə elçi etsin, dedilər. Sonra da uşaqlarla birlikdə onu daşa tutdular. Mübarək ayaqlarını qan içində buraxdılar. Sevgili Peyğəmbərimiz yenə də onlara kızmadı. Müsəlman olmaları üçün dua etdi. O sırada yol kənarındakı bir bağın sahibləri ona edilənləri görüb acıdılar. Kölələri Addas ilə üzüm göndərdilər. Addas Hıristiyandı. Əfəndimizin üzümü 'bismillah "deyə yeməyə başladığını görüncə heyrət etdi. Onun Peyğəmbər olduğunu anlayınca ayaqlarına bağlandı, ona inandı. Müsəlman oldu, xilas oldu. Bu qədər hövsələdən sonra, bir adamın müsəlman olması belə Əfəndimizi çox sevindirdi.
O zamanlar Kəbənin içi bütlərlə dolu idi. Bu bütlərə tapan Ərəbistanı xalqı, Həcc mövsümündə onları ziyarətə gəlirdilər. Birgün Peyğəmbər Əfəndimiz bütləri ziyarətə gələn Medinelilerle görüşdü. Onlara Quran oxudu. Müsəlman olmalarını istədi. Quranın şirin nəğmələri onların könlünü tutdu. İslamiyyəti qəbul etdilər. Hz. Peyğəmbər Musab Bin Umeyri onlara müəllim olaraq verdi. Mədinəyə qayıdanda orada müsəlmanlığı yaymağa başladılar. Ertəsi il yeni müsəlmanlarla birlikdə gəldilər. Həzrəti Peyğəmbərə bağlılıq andı etdilər. Bir sonrakı il gəldiklərində:

Ey Allahın sevimli elçisi! Yurdumuz, yuvamız sənə və müsəlmanlara açıq, bizə gəlin, sizi canımız kimi qoruyacağıq, dedilər. Hz.
verdi. Müsəlmanların hicrət etdiyini görən kafirlər:
- Aman Muhanımed'i əldən qaçırmayaq, Mədinəyə gedərsə, orada güclənər. Hətta Məkkəni belə əlimizdən alır, dedilər. Hz. Peyğəmbəri öldürməyə qərar verdilər. Hər qəbilədən bir adam seçdilər. Onların tələ qurduğu gecə, Allah Təala Peyğəmbərinə hicrət icazəsi verdi. Sevgili Peyğəmbərimiz Hz. Əlini öz yatağına yatırdı:
- Heç qorxma, sənə bir şey edə bilməzlər, dedi. Çölə çıxdı; yerdən bir ovuc torpaq götürdü. "Bismillah" deyərək, kafirlərin üzlərinə səpdi. Onun evdən ayrıldığını görə bilmədilər, Əfəndimiz, düz Hz. Əbu Bəkirə getdi.
- Hicrət icazəmiz çıxdı, hazır ol, dedi. Əbu Bəkir çoxdan hazır idi. Qızları Ayşe ilə Esma onlara yol azuqəsi hazırladılar. İki səmimi yoldaş Allaha sığınaraq, Məkkədən səssizcə uzaqlaşdılar. Sevr dağındakı bir mağaraya sığındılar. Hz. Peyğəmbərin can düşmənləri, əllərində qılınc, qapıda gözləyərkən, bir adam yanlarına gəldi.
- Daha nə dayanmısınız, deyə çıxış idi.
- Sus, bak içəridə yatır, dedilər. Adam;
- Onu əlinizdən qaçırdıq ağılsızlar deyincə, yalın qılınc içəri daldılar. Yataqda Hz. Peyğəmbər yerinə Hz. Əlini görüncə afalladılar. Məkkənin dörd bir tərəfini axtardılar.
Lakin onları tapa bilmədilər. Çox iz qoyan bir adama:
- Əgər bizə Məhəmmədi tapsan, sənə istədiyini verərik, dedilər. Həmişə birlikdə iz təqibinə başladılar. Çox keçmədən Sevr dağındakı mağaraya çatdılar. Hz. Əbu Bəkir ayaq səslərini eşidincə:
- Eyvah bizi tapdılar, deyə endişelendi. Hz. Peyğəmbər onu təsəlli etdi:
- Kədərlənmə, Allah bizimlədir, dedi. Mağaranın ağzı hörümçək toru ilə bağlı idi. Məkkəlilər xəyal qırıqlığına uğradılar
- Səhv iz sürdük, burada ola bilməzlər, deyərək sürətlə oradan ayrıldılar. Hz. Peyğəmbəri tapa bilməyən kafirlər nə edəcəklərini bilmədilər:
Qaçaqları tapıb gətirənə 100 dəvə verəcəyik, deyə elan etdilər. Suraka adlı igid bir adam vardı. Çox yaxşı ata minər, yaxşı iz sürərdi. Atına atladı, Mədinəyə doğru atını sürdü. Çöldə Əfəndimizə yetişdi. Yanlarına yaxınlaşdığı zaman, atı yerə kapaklandı. Qalxdı, atına mindi, irəli doğru sürdü. Bu dəfə atı dizlərinə qədər quma basdırıldı. Suraka, bir daha yerə yuvarlandı. Ağılında həmişə 100 dəvə var idi. Düzümündən yaxşıca sarıldı. Heyvanı mahmuzladı. Atı bir daha aşınca, etdiyi səhvin fərqinə vardı. Hz. Məhəmmədin Peyğəmbər olduğunu anladı. Geri döndü. Yolda rastladıklarına:
- Bu tərəfdə yoxlayar, başqa tərəfə baxın, dedi. Mədinə tərəfinə kimsəni göndərmədi.
Mədinəli müsəlmanlar, Hz. Peyğəmbərin yola çıxdığını eşitmişdilər. Günlərdir onu gözləyirdilər. Xurma ağacının təpəsindəki nəzarətçi;
- Geliyorlar! deyə bağınnca, dünya onların oldu. Könülləri sevinclə doldu.
- Allahu Əkbər! Allahu Əkbər! Şükür, gəldi Peyğəmbər deyə qaçıb, ətrafını sardılar. Ağlayaraq mübarək əllərinə sarıldılar. İlk iş olaraq Hz. Peyğəmbər, Muhacirun deyilən məkkəlilərə Ənsar deyilən Mədinəlilərin iki-iki qardaş elan etdi. Sonra əl birliyi ilə gözəl bir məscid etdilər. Artıq düşmən qorxusu olmadan məscidlərində və Hz. Peyğəmbərin arxasında həmişə birlikdə namaz qılmağa başladılar. Hər şeylərini Məkkədə buraxıb gəlmələrinə heç bir zaman üzülmədim. Peyğəmbər ilə olmağı ən böyük xoşbəxtlik bildilər. Daha sonra Mədinədəki Yəhudilərlə daxili sülhü təmin etmək və Mədinəni birlikdə müdafiə etmək üçün bir razılaşma etdi.
Kəbənin DÜNYAYA
Məkkəli kafirlər, Məhəmmədi əlimizdən qaçırdıq, deyə kədərləndilər. Geridə qalan müsəlmanlara çox pislik etdilər. Hicrət edən Müsəlmanların mallarını talan etdilər. Sonra da böyük bir karvan hazırlayıb Əbu Süfyanın başçılığı ilə Suriyaya göndərdilər. Mədinədə xoşbəxt bir həyat sürən Müsəlmanlar, Hicrətin ikinci ilində, bu karvanın geri dönməkdə olduğunu eşidincə, yolunu kəsməyə, haqqlarını almağa qərar verdilər. Bunu öyrənən Məkkəlilər isə, kervanlarını qorumaq və müsəlmanlarla döyüşmək üçün yola çıxdılar. Hz. Peyğəmbər də Müsəlmanların yığdı. Döyüşə hazırlanmalarını söylədi. İki tərəf, Bədir deyilən bir yerdə qarşılaşdı. Kafirlər 950 nəfər idi. İki yüz dənə atları var idi. Özlərinə cəsarət versinlər deyə qadınları da yanlarına almışdılar. Müsəlmanlar isə 314 nəfər idi. İki dənə atları var idi. Sayılan çox azdı, amma sinəsindəki iman dağlar qədər idi.
Kafirlərdən üç adam ortaya çıxdı. Hər biri iri yarı adamlardı.
- İçinizdə igid varsa, qarşımıza çıxsın, deyə meydan oxudular.
Peyğəmbərimizin əmisi Hz Həmzə, Əbu Talib əmisinin oğlu Hz. Ali və Haris əmisinin oğlu Ubeydə irəli atıldılar. Kafirləri vurub devirdiler. Daha sonra iki ordu bir-birinə girdi. Savaş uzun sürmədi. Məkkəlilər təxribata uğradılar. Geri dönüb qaçmağa başladılar. Müsəlmanlar, başda Əbu Cəhil olmaq üzrə bir çox kafiri doğradılar. Bu sırada Bilal Həbəşi köhnə zalım efendisini gördü. O da Bilalın görüncə, geri dönüb qaçmağa başladı. Bilal o gün külək kimi idi. Əlindən kimsə kurtulmuyordu. Işgəncəçi zalımı boynundan tutdu. Bir vuruşda canını cəhənnəmə göndərdi. Arxasına baxmadan qaçanlar canlarını çətin qurtardılar.
Məkkəlilər Bədir məğlubiyyətini unutamadılar. Bu qədər az Müsəlmana necə yenildiklerini heç anlaya bilmədilər. Yenidən güc toplayıb, onlara hücum ağıllarına qoydular. Qaçırdıqları karvanın 50.000 dinara çatan qisimiylə yeni bir ordu qurdular. Itirdikləri böyüklərinin intiqamını mütləq almalıydılar. Böyük bir hazırlığa başladılar. Intiqam atəşi ilə yananların biri də Məkkənin irəli gələnlərindən Əbu Süfyanın arvadı Hind idi. Qardaşını Bədirdə Hz. Həmzə öldürmüşdü. Buna görə ona diş bilirdi. Məkkədə Vəhşi adlı zənci bir kölə var idi. Çox yaxşı nizə atardı. Hind onu evinə çağırdı:
- Əgər Həmzəni öldürsən, səni azadlığına qovuşdurur, üstəlik sərvətə boğarım, dedi.
Vəhşi bu təklifi qəbul etdi. Kafirlərin Mədinəyə yaxınlaşdığı eşidilincə, Müsəlmanlar qılınclarını geyinib, yola çıxdılar. Hz. Peyğəmbər bunu xəbər alan kimi əshabələri ilə məsləhətləşdi etdi. Mədinə xaricində döyüşməyə qərar verdi. 950 nəfərlik bir güclə Uhuda doğru yola çıxdı. Lakin yolda Abdullah İbn-i Ubey adlı münafiq 300 adam ilə geri döndü, müsəlmanlar 650 adam qaldı. İki ordu Uhudda qarşılaşdılar. Kafirlər 3.000 nəfər idilər. Çox əhəmiyyətli bir təpəyə Hz. Peyğəmbər oxçuları tikdi.
- Buradan əsla ayrılmayın, deyə tənbeh etdi.
Lakin bir ara kafirlər qaçmağa başlayınca, təpədəki oxçular buna çox sevindilər. Yerlərini buraxıb, düzlüyə endilər. Bunu görən Xalid Bin Velid əmrindəki 200 nəfərlik müşrik birliyi, təpəni dolandılar. Müsəlmanlara arxadan çullandılar. Peyğəmbər sözünü unudanlar, çətin vəziyyətdə qaldılar. Döyüşü kazanmışken kaybedemezdiler. Bu sırada Vəhşi Hz. Həmzəni gördü. Mızrağını atıb, onu qarnından vurdu. Bunu görən Hind dəlilər kimi qaçaraq gəldi. Vəhşidən də vəhşi idi. Hz. Həmzənin köksünü yardı. Ciyərini çıxarıb, tapdalamağa başladı.
- Intikamimi aldım, deyə growls. Aradan iki il keçdi. Məkkəli kafirlər Yəhudilər ilə razılaşdılar.
- Müsəlmanlar ': ortadan qaldıraq, dedilər. Qonşu qəbilələrlə birləşdilər. Böyük bir ordu hazırladılar. Müsəlmanların işi həqiqətən də çətin idi. Bunca kafirə necə qarşı koyacaklardı? Günlərlə düşündülər. Səlman Farisi bir təklif etdi.
- Mədinənin ətrafında xəndək kazalım. Düşməni şəhərə sokmayalım, dedi.
- Hz. Peyğəmbər bu görüşü beğendi. "Bismillah" deyərək ilk qazmaq vurdu. Müsəlmanlar gecə gündüz çalışdılar. Mədinənin ətrafını 7 km. uzunluğunda, yer yer 10 metr genişlikdə və 10 metr dərinliyində hendekle çevirdilər. Sonunda kafirlər, onbin nəfərlik bir orduyla gəldilər. Müsəlmanlar isə 3000 nəfər idi. Xəndəyi görüncə çaşıb qalan kafirlər:
- Hayret, bu görülməmiş bir şey, dedilər. Xəndəyi bir cür keçə bilmədilər.
- Geçmeye qalxanlar ox yağışına tutuldular. İki aylıq bir mühasirədən sonra pərişan bir vəziyyətdə, dönüb getdilər. Peyğəmbərimiz "Ey Əshabım, bundan belə Məkkəlilər artıq sizin üzərinizə bir daha gelemeyeceklerdir. Sıra sizdədir" buyurdu. Məkkədən ayrı qalmaq, Kəbənin həsrətiylə yanmaq Müsəlmanların çox üzürdü. Uhud müharibəsindən iki il sonra, Hz. Peyğəmbər Kəbəni ziyarətə qərar verdi. 1400 Müsəlman yanlarına qılıncdan başqa heç bir silah almadan Məkkəyə doğru yola çıxdılar. Bunu xəbər alan Məkkəlilər, silaha sarıldılar. Müsəlmanların Məkkəyə soxmayın, dedilər. İki tərəf elçiləri qarşılıqlı gedib, gəldilər. Sonunda Hüdeybiyyə deyilən yerdə, məkkəlilərə nümayəndəsi Süheyl ilə, on illik bir razılaşma imzalandı. Bu anlaşmaya görə; o il müsəlmanlar Məkkəyə girməzdilər. Kəbəni ertəsi il ziyarət edəcəkdilər. Bir də Məkkəlilər Müsəlman olsa və Mədinəyə gəlirsə, geri təslim ediləcəkdi. Bu sonuncu şərt Müsəlmanların çox üzdü. Tam bu sırada ürək paralayan bir hadisə meydana gəldi. Məkkəlilərə spikeri Süheylin Əbu Cəndəl adlı bir oğlu var idi. Əbu Cəndəl Müsəlman olmuşdu. Bu görə atası ona çox işgəncə etmiş ayaqlarına zəncir vurmuşdu. Hz. Peyğəmbərin Məkkəyə gəldiyi eşidilincə, Əbu Cəndəl bir yolunu tapıb qaçmış, zəncirləri sürükləyə sürükləyə Müsəlmanların yanına gəlmişdi. O sırada razılaşma imzalanıb bitmişdi. Əbu Cəndəl Hz. Peyğəmbərin əllərinə bağlandı:
- Kurtar beni ya Rəsulullah, deyə inlədi. Qanayan yaralarını göstərdi. Zincirler ayaqlarını parçalamış, qamçı zərbələri kürəyini yırtmıştı. Əbu Cendel'in atası irəli atıldı.
- Oğlumu mənə verməsəniz, müqaviləni pozaram, dedi.
Hz Peyğəmbərin xahişini qəbul etmədi. Müsəlmanlar ağlaştılar.
- Əbu Cəndələ geri vermə ya Rəsulullah, deyə yalvardılar.
Hz. Peyğəmbər çaresizdi. Sözündə durmaq, Əbu Cəndələ vermək məcburiyyətində idi. Müsəlmanların içində ən çox Hz. Ömər kədərliydi.
- Kafirlərə baş əymərik, Əbu Cəndələ verməyək, deyə sızlandıysa da, Hz. Peyğəmbər onları təsəlli etdi.
Bu razılaşmanın yaxşı nəticələr verəcəyini söylədi. Həqiqətən də elə oldu. Çox keçmədən minlərlə insan bu sülhü fürsət bildi; karvanlar halında gəlib, müsəlman oldu. Müsəlmanların sayı qısa zamanda iki mislinə çıxmışdı. Allah elçisinin etdiyi hər işdə minlərlə hikmət, saysız incəlik vardı. Hüdeybiyyə razılaşmasını məğlubiyyət sananlar, bunu daha yaxşı başa düşdülər. Peyğəmbər Əfəndimizə daha çox bağlandılar. Müsəlmanlar güclənməyə başladılar. Puta tapan digər qəbilələrlə döyüşdülər. Hemen hamısını dizə gətirdilər. Hz. Peyğəmbər qonşu krallara məktublar yazdırdı, elçilər göndərdi, onları islama dəvət etdi. Allah adı hər yanda duyulmağa başladı.
Bir döyüşdən dönürdülər. Ağaclıq bir yerdə fasilə verdilər. Hz. Peyğəmbər qılıncını ağaca asdı. Yerə uzanıb yatmağa başladı. Fürsət gözləyən düşmənlərdən biri, ağaca asılı qılıncı qaparaq:
- Məhəmməd səni əlimdən kim qurtaracaq, deyə qışqırdı.
Səsə oyanan əfəndimiz
- Allah, deyə cavab verdi.
Onun Allaha bu qədər güvənməsini xarici adam çaşdı qaldı. Qorxudan titrəməyə başladı. Əlindəki qılınc yerə düşdü. Hz. Peyğəmbər yerdəki qılıncı alaraq;
- İndi səni əlimdən kim qurtaracaq, deyə soruşdu?
Adam ümidsizcə sızlandı:
- Heç kimsə dedi.
Hz. Peyğəmbər onu bağışladığını söyləyincə, ölümdən dönən adam, Əfəndimizin mərhəmətinə heyran qaldı. Kelime- i şəhadət gətirərək müsəlman oldu. Məkkəlilər sözlərində dayanmadılar. Hüdeybiyyə müqaviləsinə uyğun gəlmədilər. Müsəlmanların tərəfini tutan bir qəbiləyə qəflətən hücum etdilər. Hz. Peyğəmbər bu fürsəti qiymətləndirdi. Müsəlmanlara döyüş əmr verdi. Amma müharibənin hara olduğunu söyləmədi. Çünki Məkkəlilər bunu bilmemeliydi. Müqəddəs torpaqlarda qan dökülmemeliydi. On min nəfərlik İslam ordusu Məkkəyə doğru yola çıxdı. Bir axşam üzəri Məkkəyə gəldilər. Şəhərə yaxın bir yerdə qərargah qurdular. Təpələrdə yüzlərlə atəş yandırdılar. Məkkəlilərə ürəyinə qorxu saldılar. Ertəsi səhər Hz. Peyğəmbər orduya bu əmri verdi.
"Qılınc çəkməyənlər qılınc çəkilməyəcək, Məkkədə qan dökülmeyecek"
İslam ordusu dörd qola ayrıldı. Məkkə dörd bir tərəfdən sarıldı. Hz. Peyğəmbər çox xoşbəxt idi. Kusva adlı dəvəsinin üzərində Məkkəyə girərkən, səkkiz il əvvəlini düşünürdü. Bir gecə yoldaşı Əbu Bəkir ilə birlikdə çox sevdikləri bu şəhərdən gizlicə ayrılmışdılar. İndi isə müzəffər bir kumandandı. Şanlı ordusu məkkəlilərə gözlərini qamaşdırırdı. Bu nə bəxtiyarlıq. Dəvəsinin üzərində səcdəyə bağlandı.
"Sənə saysız şükürlər olsun Allahım" dedi. Məkkəlilər böyük bir qarışıqlıq içində idilər. Görəsən Hz. Peyğəmbər onlara necə davranacaktı? Ona etdikləri pisliklərin intiqamını necə alacaqdı? Gözləri yerdə başları önlerindeydi. Lakin Hz. Peyğəmbər çox zadəgan bir insan idi. Müsəlmanlara görünməmiş işgəncələr edən, özünə ağır təhqirlər edən bu insanları, bir çırpıda bağışladı.
- Hamınız azad və sərbəstsiniz, dedi. Məkkəlilər onun böyüklüyünə heyran qaldı.
Müsəlmanlar düz Kəbəyə qaçdılar. Qapısını açdılar. İçindəki və ətrafındakı 360 bütü qırıb parçaladılar. Allahın uca evini, ona yaraşmayan çirkin şeylərdən təmizlədilər. Kəbəni azadlığına kavuşturdular. Bilalın Kəbənin üzərinə çıxardılar. Hz. Peyğəmbərin bu yanıq səsli müəzzini, "Allahu Əkbər, Allahu Əkbər" deyə azan oxumağa başlayınca, Möminlər sevinc gözyaşları tökdülər, Allaha həmd etdilər, şükr etdilər. Kəbənin ətrafında pərvanələr kimi döndülər. Təvaf etdilər, onların dərin imanını görənlər qaçıb Hz. Peyğəmbərə gəldilər
- Biz də müsəlman olduq ya Rasulüllah, dedilər. Allahın elçisini sevindirdilər. Sonsuz bəxtiyarlığa çatdılar.
Kəbədəki bütlərin qırıldığı eşidilincə, Müsəlman olmayan ərəblər çox kədərləndilər. Həm öz bütlərini qurtarmaq, həm də islamı ortadan qaldırmaq üçün iyirmi min nəfərlik böyük bir ordu hazırladılar. Bunu xəbər alan Hz. Peyğəmbər, on iki min nəfərlik ordusu düşmənin üzərinə getdi. Önlərində Huneyn Keçid vardı. Düşmən əsgərləri buranı tutmuşlar, İslam ordusunu qafil tutmağa başladılar. Lakin müsəlmanlar tez toparlandılar. Düşməni böyük bir təxribata uğratdılar. 6000 adamı əsir aldılar. Əsir qadınlardan biri:
- Beni, Peyğəmbərə götürün, o məni tanıyır, deyincə, qadını alıb Hz. Peyğəmbərə apardılar. Əfəndimiz süd qardaşı Şeyma'nın görüncə, sevinclə ayağa qalxdı. Hırkasını çıxarıb yerə sərdi. Şeyma'nın onun üzərinə oturtdu. Uşaqlıq günlərini dilə gətirdilər. Şeyma'nın xatiri üçün altı min əsiri sərbəst buraxdılar. O gündən sonra İslamiyyət böyük bir sürətlə yayılmağa başladı. Böyük Ərəbistanda bütə tapan kimsə qalmadı. Hz. Peyğəmbəri öldürməyə, gətirdiyi dini söndürməyə çalışan Yəhudilər və Xristianlar dizə gəldilər. Müsəlmanlara boyun əydilər. O günə qədər müsəlman olmayan Ərəb qəbilələri, Hz. Peyğəmbərə elçilər göndərdilər. İslamiyyəti qəbul etdiklərini bildirdilər. Mədinə xarici heyətlərlə dolub daşdı. İnsanlar haqq dinə qaçdı. Allahım! Bu nə gözəl nəticə idi! .. Həcc mövsümü gəlincə, Əfəndimiz müsəlmanlarla birlikdə Məkkəyə doğru yola çıxdı. Bu onun ilk və son həcci olacaqdı. Tarix boyunca bu həcc, vida həcci olaraq anılacaktı. İki il əvvəl, 1400 adam ilə girə bilmədiyi Məkkəyə, yüz minləri çox müsəlmanla girdi. Dəvəsi Kusva'nın üzərində müqəddəs evin ziyarətçilərini sevgiylə süzdü. Onlara belə xitab etdi:
"Ey İnsanlar!
Sözümü yaxşı dinləyin! Bilmirəm, bəlkə bu ildən sonra sizinlə burada bir daha bulunamayacağım. "
"İnsanlar!
Bu günləriniz necə müqəddəs bir gün isə, bu aylarınız necə müqəddəs bir ay isə, bu şəhəriniz (Məkkə) necə mübarək bir şəhər isə, canlarınız, mallanınız, namuslarınız da elə müqəddəsdir, hər cür təcavüzdən qorunmuşdur. "
"Əshabım!
Şübhəsiz Rəbbinizin qovuşacaqsınız. O da sizi etdiklərinizdən ötəri sorğuya çəkəcəkdir. Əsla məndən sonra köhnə pozğunluqlara dönməyin və bir-birinizin boynunu vurmayınız! Bu vəsiyyətimi, burada olanlar olmayanlara çatdırsın. Ola bilər ki, burada olan kimsə, bunları daha yaxşı anlayan birinə çatdırmış olur. "
"Əshabım!
Kimin yanında bir əmanət varsa, onu dərhal sahibinə versin. Bilin ki, faizin hər növü qaldırılmışdır. Allah belə hökm etmişdir. İlk qaldırdığım faiz də Əbdülmüttəlibin oğlu (əmim) Abbasın faizidir. Lakin anaparanız sizə aiddir. Nə zülm edin, nə də zülmə uğrayınız. "
"Əshabım!
Diqqət edin, Cahiliye'den qalma bütün adətlər qaldırılmışdır, ayağımın altındadır. Cahilliyə dövründə güdülən qan davaları da tamamilə qaldırılmışdır. Kaldırdığım ilk qan davası Əbdülmüttəlibin nəvəsi İyas bin Rabia'nın qan davasıdır. "
"Ey insanlar!
Şübhəsiz ki, şeytan, bu toprağınızda özünə sitayiş tamamilə ümidini kəsmişdir. Lakin siz bunun xaricində kiçik tefek işlərinizdə ona itaət etsəniz, bu da onu məmnun edəcək. Dininizi qorumaq üçün bunlardan da çəkinin. "
"Ey insanlar!
Qadınların haqqlarını gözetmenizi və bu barədə Allahdan qorxmanızı tövsiyə edirəm. Siz qadınları, Allahın əmanəti olaraq aldınız və onların namusunu özünüzə Allahın əmri ilə halal etdiniz. Sizin qadınlar üzərində haqqınız, qadınların da sizin üzərinizdə haqqı vardır. Sizin qadınlar üzərindəki haqqınız; yatağınızı heç kimsəyə çiğnetmemeleri, xoşlanmadığınız kəsləri icazəniz olmadıqca evlərinizə almamalarıdır. Əgər gəlməsinə icazə etmədiyiniz bir kimsəni evinizə alsalar, Allah sizə, onları yataqlarında yalnız buraxmanıza və daha olmazsa, yüngülcə döyüb sakındırmanıza icazə vermişdir. Qadınların da sizin üzərinizdəki haqqları, qanuni ənənə və adətə görə yemək və geyəcəklərini təmin etmənizdir. "
"Ey möminlər!
Sizə iki əmanət buraxıram, onlara sarılıb uydukca, yolunuzu heç şaşırmazsınız. O əmanətlər, Allahın kitabı Qurani-Kərim və Peyğəmbərinin (SAV.) Sünnəsidir. "
"Möminlər!
Sözümü yaxşı dinləyin və yaxşı belleyiniz! Müsəlman müsəlmanın qardaşıdır və beləcə bütün Müsəlmanlar qardaşdırlar. Bir Müsəlmana qardaşının qanı da, malı da halal olmaz. Lakin malını könül xoşluğu ilə vermişsə o başqadır. "
"Ey insanlar!
Cənab-ı Haqq hər haqq sahibinə haqqını vermişdir. Hər insanın mirasdan hissəsini ayırmışdır. Mirasçıya vəsiyyət etməyə lüzum yoxdur. Uşaq kimin döşəyində doğmuşsa ona aiddir. Zina edən kimsə üçün hər şeydən məhrum vardır. Atasından başqasına aid soy iddia edən soysuz, yaxud ağasından başqasına intisaba qalxan qul, Allahın, mələklərinin və bütün insanların lənətinə uğrasın. Cənab-ı Haqq, bu kimi insanların nə tövbələrini, nə də ədalət və şahadetlerini qəbul edər. "
"Ey insanlar!
Rəbbiniz birdir. Atanız da birdir. Hamınız Adəmin övladlarısınız, Adəm isə torpaqdandır. Ərəblərin Ərəb olmayana, Ərəb olmayanın da, Ərəb üzərinə üstünlüyü olmadığı kimi; qırmızı tenlinin qara üzərinə, qaranın da qırmızı bədənli üzərinə bir üstünlüyü yoxdur. Üstünlük ancaq təqvada, Allahdan qorxmaqdadır. Allah yanında ən qiymətli olanınız, ondan ən çox qorxanınızdır. "
Azası kəsik zənci bir kölə, başınıza amir olaraq təyin edilsə, sizi Allahın kitabı ilə idarə etsə, onu dinləyin və itaət edin. "
"Günahkar öz günahından başqası ilə təqsirləndirilə bilməz. Baba, oğlunun günahı üzərinə, oğlu da atasının günahı üzərinə təqsirləndirilə bilməz."
"Diqqət edin!
Hal-dörd şeyi qətiliklə görməyin: Allaha heç bir şeyi ortaq koşmayacaksınız. Allahın haram və toxunulmaz qıldığı canı, haqsız yerə öldürmeyeceksiniz. Zina etməyəcəksiniz. Oğurluq görməyin. "
"İnsanlar,
Lə iləhə illəllah deyənə qədər onlarla cihad etmək üzrə əmr olundum. Onlar bunu söylədikləri zaman qanlarını və mallarını qorumuş olarlar. Hesablama isə Allaha aiddir. "
"İnsanlar!
Sabah məni sizdən soruşacaqlar, nə deyəcəksiniz? "
Sahabe- i Kiram həmişə birdən belə dedilər
"Allahın elçiliyini ifa etdiniz, vazifenizi haqqıyla yerinə yetirdiniz, bizə vəsiyyət və nəsihət etdiniz deyə, şəhadət edirik"
Bunun üzərinə Rəsul-u Əkrəm Əfəndimiz (SAV) şəhadət barmağını qaldırdı, sonra da camaatın üzərinə çevirib endirdi və belə buyurdu:
"Şahid ol, ya Rəbb! Şahid ol, ya Rəbb! Şahid ol, ya Rəbb!"

Yazer
Prof.Dr.Yaşar KANDEMİR

azerice tərcümə
Ramazan AYDIN